Qalapaqos su quşu ("Laterallus spilonota") - Həmçinin Qalapaqos dəmirquşu və Darvin dəmirquşu kimi tanınan, "Rallidae" fəsiləsinin, "Rallinae" yarımfəsiləsinə aid zəif növ bir quş. Ümumi məlumat Bu növ Qalapaqos adalarına endemikdir. Qalapaqos su quşu, Amerikanın qara dəmirquşu ilə oxşar xüsusiyyətlər daşıyır və bu iki növ təxminən 1.2 milyon il əvvəl bir-birindən ayrılmışdır. Taksonomiya və sistematika Qalapaqos su quşu əvvəlcə "Zapornia spilonota" kimi təsvir edilmişdir və hazırkı binominal adını qəbul etməzdən əvvəl ən azı beş fərqli elmi adla təsnif edilmişdir. Bəzi müəlliflər onu qara dəmirquşunun yarımnövü hesab edir, digərləri isə qara dəmirquşu ilə Qalapaqos su quşunu bir üst növ kimi qəbul edir. Qalapaqos su quşu monotipik növdür. Təsvir Qalapaqos su quşu təxminən 15 sm (5.9 düym) uzunluğunda və 35–45 qram (1.2–1.6 ons) çəkiyə malikdir. Cinsiyyətlər oxşardır. Yetkin fərdlərin başının təpəsi tünd boz, baş və alt hissələri orta boz rəngdədir. Yan tərəfləri və budları seyrək ağ zolaqlarla örtülüdür. Bel hissəsi şabalıdı-qəhvəyi, aşağı bel, sağrı, quyruq üstü örtükləri və quyruğu isə tünd qəhvəyi rəngdədir. Qanad örtükləri də qəhvəyi rəngdədir və incə ağ xallar ola bilər, uçuş lələkləri isə açıq qəhvəyi rəngdədir. Gözləri fərqləndirici qırmızı rəngdədir, dimdiyi, ayaqları və pəncələri isə tünd qəhvəyidir. Cavan fərdlərin bədəni əsasən tünd qəhvəyi rəngdədir, üst bel hissəsi daha açıq rəngdədir; aşağı bel, sağrı və quyruğu qara rəngdədir; üz və boğaz hissəsi bir qədər boz rəngdədir. Qanadları demək olar ki, qara-qəhvəyi rəngdədir. Yayılması və yaşayış yeri Qalapaqos su quşu Qalapaqos adalarından olan Pinta, Fernandina, İzabela, Santyaqo, Santa Kruz, San Kristobal və Floreana adalarında tapılır, lakin son iki adada populyasiya yox ola bilər. Bu adaların rütubətli yüksək dağlıq ərazilərində, sıx qıjı, kolluqlar və ot örtüyü olan yerlərdə yaşayır. Hərəkət Qalapaqos su quşu il boyu yaşayış yerində qalır. Uça və üzə bilir, lakin uçuşu yaxşı deyil və uzun məsafələrə uça bilmir. Uçuşu çətin və yorucu təsvir edilir. Təhlükədən qaçmaq üçün uçmaq əvəzinə qaçmağa üstünlük verir. Qidalanma Qalapaqos su quşu gündüz vaxtı qidalanır, sıx bitki örtüyü arasında hərəkət edərək yarpaqları tullayır və yarpaq töküntülərini araşdırır. Əsas qidası müxtəlif növ həşəratlardır, həmçinin digər buğumayaqlılar, ilbizlər, giləmeyvələr və toxumlarla da qidalanır. Çoxalma Qalapaqos su quşunun çoxalma mövsümü tam olaraq müəyyən edilməyib, lakin sentyabrdan aprelə qədər davam etdiyi güman edilir. Aqressiv şəkildə ərazi müdafiəçisidir; təhlükə zamanı ayaqlarını yerə vurur və quyruğunu qaldırır, ərazisinə girən digər quşlara doğru qaça bilir. Çoxalma mövsümündə cütlər monoqamdır, lakin bu əlaqənin il boyu davam edib-etmədiyi məlum deyil. Yuva yer üzərində qurulur və ot bitkilərindən hazırlanmış yan girişli qismən örtülü bir qab şəklindədir. Yuva 3–6 yumurta ilə doldurulur. Kürt yatma müddəti 23–25 gündür və hər iki valideyn yumurtaları qıfıllayır. Balalar təxminən 80–85 gün ərzində yetkinliyə çatır. Səslər Qalapaqos su quşu ən azı beş fərqli səs çıxarır: "cik-cik, çiçiçiçiruu, çirr, çatır və tıqırtı səsləri". Bu səslər ailə üzvləri arasında əlaqəni qorumaq, ərazini qorumaq və yırtıcıları qorxutmaq üçün istifadə olunur. Status "IUCN" ilkin olaraq Qalapaqos su quşunu "Təhlükəyə yaxın" kimi qiymətləndirmişdir, lakin 2000-ci ildən etibarən onu "Zəif növ" kimi təsnif edir. Bu növün yayılma sahəsi çox məhduddur və təxminən 3300–6700 yetkin fərddən ibarət populyasiyasının azalmaqda olduğu güman edilir. Əsas populyasiya azalmasının səbəbi mal, keçi və donuzların yaşayış yerlərini məhv etməsidir; Santyaqo adasından bu heyvanlar çıxarıldıqda su quşu populyasiyası yenidən artmışdır. İqlim dəyişikliyi və şiddətli hava hadisələri də bu növün yaşayış yerlərinə təsir göstərə bilər. Yabanı siçanlar, pişiklər, itlər və yerli qısaqulaq bayquşlar ("Asio flammeus") da potensial təhlükələrdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Galapagos_crake
https://www.oiseaux.net/birds/galapagos.crake.html
https://www.inaturalist.org/taxa/367474-Laterallus-spilonota
https://xeno-canto.org/species/Laterallus-spilonota
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/galapagos-rail-laterallus-spilonota
https://galapagosconservation.org.uk/species/galapagos-rail/
https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?avibaseid=B757AC6BA92EBAF7
Tarix : 27 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
