Proximal davranışlar - İnsanların və ya heyvanların özlərini təhlükəsiz və rahat hiss etmək üçün müəyyən bir fiziki və ya sosial məsafə yaratmağa çalışdığı davranış növü. Bu davranışlar, adətən, şəxsin öz şəxsi məkanını qorumaq və ya mühitdəki potensial narahatlıq mənbələrindən uzaqlaşmaq ehtiyacından qaynaqlanır. Xüsusiyyətləri 1. Şəxsi məkanın qorunması: İnsanlar başqaları ilə yaxın ünsiyyətdə olduqda, rahatlıq zonaları (şəxsi məkan) pozulduqda, bu davranışı göstərirlər. 2. Fiziki məsafə: Fiziki təhlükə hiss edildikdə, insanlar və ya heyvanlar təbii olaraq həmin mənbədən uzaqlaşmağa çalışırlar. Bu, instinktiv bir müdafiə mexanizmidir. 3. Emosional və psixoloji komfort: Yalnız fiziki deyil, eyni zamanda sosial və emosional məsafəni qorumaq da proximal davranışlara daxildir. 4. Heyvan davranışlarında: Heyvanlar da öz təhlükəsizliklərini təmin etmək üçün proximal davranışlar sərgiləyir. Proximal davranışlar həddindən artıq olduğu halda sosial əlaqələrə mənfi təsir göstərə bilər (məsələn, həddindən artıq izolyasiya). Bu davranışlar həmçinin insanlararası ünsiyyətdə mədəni fərqlərdən təsirlənir. Məsələn, bəzi mədəniyyətlərdə şəxsi məkanın qorunması daha çox önəmli hesab olunur. Funksiyaları 1. Təhlükəsizlik və özünüqoruma: İnsanlar və heyvanlar yaxınlaşan təhlükəni sezərək ondan uzaqlaşmağa çalışır. Proximal davranış bu təhlükələrə qarşı müdafiə mexanizmi kimi işləyir. 2. Şəxsi məkanın qorunması: Hər bir insanın özünə məxsus “şəxsi məkanı” var. Bu, sosial münasibətlərdə rahatlıq və özünə inam hissi yaradır. 3. Sosial münasibətlərin idarə olunması: İnsanlararası münasibətlərdə doğru məsafəni saxlamaq, qarşı tərəfin narahatlıq hiss etməməsi üçün vacibdir. 4. Psixoloji rahatlıq: İnsanlar stressli və ya emosional olaraq narahat olduqları vəziyyətlərdə özlərini daha rahat hiss etmək üçün sosial və ya fiziki olaraq uzaqlaşmağa çalışırlar. 5. Heyvanlar aləmində əhəmiyyəti: Heyvanlar proximitet (yaxınlıq) və məsafə prinsipləri əsasında özlərini təhlükələrdən qoruyur. 6. Mədəniyyətlərarası fərqliliklərin nəzərə alınması: Proximal davranış mədəniyyətlər arasında fərqlənir. Bəzi Asiya ölkələrində insanlar arasında daha böyük məsafə qorunur, Qərb mədəniyyətlərində isə daha yaxın məsafələrdə ünsiyyət təbiidir. Bu davranışı başa düşmək beynəlxalq münasibətlərin düzgün qurulmasına kömək edir. Mənfi təsirləri 1. Sosial təcrid: İnsanlar öz şəxsi məkanlarını qorumaq istəyərkən həddindən artıq uzaqlaşa və sosial təcridə məruz qala bilərlər. Bu, uzunmüddətli dövrdə tənhalıq hissinə və sosial əlaqələrin zəifləməsinə səbəb ola bilər. 2. Ünsiyyət problemləri: Proximal davranış düzgün idarə olunmazsa, insanlar arasında yanlış anlaşılmalara səbəb ola bilər. 3. Mədəni fərqlərdən qaynaqlanan çətinliklər: Fərqli mədəniyyətlərdə şəxsi məkan anlayışı dəyişir. Bir mədəniyyətdə normal olan məsafə digərində narahatlıq və ya hörmətsizlik kimi qəbul edilə bilər. 4. Stressin artması: İnsanlar müəyyən vəziyyətlərdə rahat məsafə saxlaya bilmədikdə, bu, stress və narahatlıq yarada bilər. 5. Empatiya və yaxınlıq hissinin azalması: Proximal davranış həddindən artıq tətbiq edildikdə, emosional yaxınlıq hissi azalır və insanlar arasında soyuq münasibətlər yaranır. 6. Adaptasiya çətinlikləri: Proximal davranışlarda elastiklik olmaması, yeni mühitlərə və ya vəziyyətlərə adaptasiya olunmağı çətinləşdirir. 7. Təhlükəsizlik və etibarsızlıq hissi: Həddindən artıq yaxınlıqdan qaçmaq və daim məsafə saxlamaq, şəxsin daxili olaraq özünü təhlükəsiz hiss etməməsinin göstəricisi ola bilər.
https://www.frontiersin.org/journals/ecology-and-evolution/articles/10.3389/fevo.2022.1064923/full
https://openreview.net/forum?id=3c13LptpIph
https://bio.libretexts.org/Workbench/General_Ecology_Ecology/Chapter_11%3A_Behavioral_Ecology/11.1%3A_Proximate_and_Ultimate_Causes_of_Behavior
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3734470/
https://www.jstor.org/stable/4620119
Tarix : 22 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
