Paul Delos Boyer (1918–2018) - Amerikalı biokimyaçı və Nobel mükafatı laureatı. O, əsasən adenozin trifosfat (ATP) sintezi mexanizmini öyrənən tədqiqatları ilə tanınır. 1997-ci ildə, John E. Walker ilə birlikdə, ATP sintaz fermentinin iş prinsiplərinin izahına görə Nobel Kimya Mükafatına layiq görülmüşdür. Onun tədqiqatları enerji metabolizminin əsaslarını başa düşməkdə mühüm rol oynayıb və bioloji sistemlərdə enerji istehsalının mexanizmlərini açıq şəkildə izah edib. Həyatı və təhsili Paul Boyer 1918-ci il iyulun 31-də ABŞ-ın Yuta ştatında anadan olmuşdur. O, təhsilini Brigham Young Universitetində almış və burada kimya üzrə bakalavr dərəcəsi əldə etmişdir. Daha sonra, 1943-cü ildə Viskonsin-Madison Universitetində biokimya sahəsində doktorluq dərəcəsini müdafiə etmişdir. Müharibə illərində və ondan sonrakı dövrdə Boyer, müxtəlif universitetlərdə tədqiqatçı və professor kimi çalışmışdır. O, 1963-cü ildən etibarən Kaliforniya Universitetində (UCLA) fəaliyyət göstərmiş və burada ATP sintezi ilə bağlı aparılan ən mühüm tədqiqatlara rəhbərlik etmişdir. Elmi karyerası və töhfələri Paul Boyerin elmi tədqiqatları, hüceyrələrin enerji istehsal etmə üsulunu izah etməyə yönəlmişdir. O, hüceyrələrin enerji daşıyıcısı olan ATP-nin sintezi üzərində geniş araşdırmalar aparmışdır. ATP sintaz və onun mexanizmi Boyer, ATP sintaz fermentinin fəaliyyət mexanizmini izah etmək üçün "bağlama dəyişiklikləri nəzəriyyəsi"ni irəli sürmüşdür. Bu nəzəriyyəyə görə: ATP sintaz fermenti, üç fərqli funksional vəziyyətdə olan aktiv mərkəzlərə malikdir. Bu mərkəzlər ATP sintezi zamanı dəyişkən şəkildə iş görür. Ferment, proton qradienti vasitəsilə fırlanır və mexaniki enerjini kimyəvi enerji formasına çevirir. Bu kəşflər, hüceyrə səviyyəsində enerji istehsalının əsas mexanizmlərini daha dəqiq başa düşməyə imkan vermişdir. Nobel mükafatı və elmi tanınma 1997-ci ildə Paul Boyer, John E. Walker ilə birlikdə ATP sintaz fermentinin iş prinsipini izah edən tədqiqatlarına görə Nobel Kimya Mükafatına layiq görülmüşdür. Mükafatın digər hissəsi isə oksidləşdirici fosforlaşma ilə bağlı kəşflərinə görə Jens Skouya verilmişdir. Boyerin işləri, təkcə biokimya sahəsinə deyil, həmçinin tibb və bioenergetika sahələrinə də böyük təsir göstərmişdir. Onun kəşfləri, hüceyrə enerjisinin necə istehsal edildiyini və istifadə edildiyini daha yaxşı başa düşməyə kömək etmişdir. Mirası və son illəri Paul Boyer, elmi fəaliyyətini 1989-cu ildə UCLA-da rəsmi olaraq başa vurmuşdur. Buna baxmayaraq, o, uzun müddət elmi məqalələr yazmağa və tədqiqatlara dəstək verməyə davam etmişdir. O, 2018-ci ildə 99 yaşında vəfat etmişdir. Boyer, öz dövrünün ən nüfuzlu biokimyaçılarından biri kimi tarixə düşmüş və ATP sintaz sahəsində apardığı tədqiqatlarla elm dünyasında mühüm iz qoymuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Paul_D._Boyer
https://www.britannica.com/biography/Paul-D-Boyer
https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1997/boyer/facts/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3203009/
https://cbs.umn.edu/about/about-college/college-greats/paul-boyer
https://www.nytimes.com/2018/06/07/obituaries/paul-d-boyer-99-dies-nobel-chemistry-winner-studied-what-makes-the-body-go.html
https://www.science.org/doi/10.1126/science.aau6601
Tarix : 2 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
