Self-Determination Theory (Öz-Müəyyənetmə Nəzəriyyəsi) - İnsanların daxili motivasiyasını və şəxsi inkişafını izah edən psixoloji nəzəriyyə. Bu nəzəriyyə Edward Deci və Richard Ryan tərəfindən irəli sürülmüşdür və 3 əsas psixoloji ehtiyacın qarşılanmasının insanın yaxşı həyat sürməsi və daxili motivasiyasını təmin etməsi üçün vacib olduğunu vurğulayır. 1. Avtonomiya (Müstəqillik): İnsanların öz həyatlarına və hərəkətlərinə nəzarət etdiklərini hiss etmələri. Yəni, öz qərarlarını vermək və seçmək azadlığı. 2. Səlahiyyətlilik (Bacarıq hissi): İnsanların müəyyən bir fəaliyyətdə səriştəli olduqlarını və uğur əldə edə biləcəklərini hiss etmələri. 3. Əlaqə (Bağlanma və sosial bağlılıq): İnsanların başqaları ilə mənalı və isti əlaqələr qurmaq ehtiyacı. Bu ehtiyaclar qarşılandıqda, insanlar daha çox daxili motivasiyaya sahib olur, yəni bir işi edərkən daha çox həvəsli və maraqlı olur. Əksinə, bu ehtiyaclar qarşılanmadıqda, xarici motivasiyaya (mükafat və ya cəza kimi xarici faktorlarla hərəkət etmə) və ya motivasiyasızlığa səbəb ola bilər. Nəzəriyyənin tətbiq sahələri Təhsil: Şagirdlərin motivasiyasını artırmaq üçün onların müstəqilliyi və bacarıqlarını dəstəkləmək. İş mühiti: İşçilərin məhsuldarlığını artırmaq üçün onlara daha çox avtonomiya və inkişaf imkanları təmin etmək. Sağlamlıq: Sağlam həyat tərzini təşviq etmək üçün fərdlərin daxili motivasiyasını gücləndirmək. Öz-Müəyyənetmə nəzəriyyəsi (Self-Determination Theory, SDT) insan motivasiyasını izah edən geniş bir çərçivədir və əsasən insanların öz həyatlarını idarə etmək və müstəqil qərarlar qəbul etmək istəkləri ilə bağlıdır. Bu nəzəriyyə, xüsusilə insan davranışlarını xarici və daxili motivasiyaya görə fərqləndirir və insanın şəxsi inkişafını, rifahını və sosial inteqrasiyasını necə təmin edə biləcəyini araşdırır.
https://www.verywellmind.com/what-is-self-determination-theory-2795387
https://www.sciencedirect.com/topics/social-sciences/self-determination-theory
https://positivepsychology.com/self-determination-theory/
https://www.annualreviews.org/content/journals/10.1146/annurev-orgpsych-032516-113108
Tarix : 11 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
