Omission Bias (İstifadəsizliyin və ya qəsdən edilməmiş hərəkətlərin səhvini üstün tutma meyli) - İnsanların, bir şey etməmək və ya bir hadisəni göz ardı etmək nəticəsində yaranan nəticələri əksinə, bir şey etməyin və ya müdaxilə etməyin səhvini daha az mənfi görməyə meylli olmalarını izah edən psixoloji fenomen. Bir şəxsin zərərli nəticələrə səbəb ola biləcək bir hərəkət etməyin əksinə, həmin nəticələrin olmaması və ya gözlənilməməsi səbəbi ilə rahatlıq hissi yaratmağa imkan verir. İnsanlar adətən, bir şey etmədikdə və ya müdaxilə etmədikdə nəticənin daha az qəbahətli olduğunu düşünürlər, həmçinin etdiyi hərəkətlərin və ya müdaxilələrinin potensial mənfi nəticələrinə görə vicdanən daha çox məsuliyyət daşıdıqlarını hiss edirlər. Əhəmiyyəti - Etik və qanuni qərarlar: İnsanlar, məsuliyyət və nəticə məsuliyyətindən qaçmağa çalışdıqları üçün, Omission Biasın qərarlara təsir etməsi qanuni və etik problemlərə yol aça bilər. - İctimai səhiyyə və tibb: Omission Bias sağlamlıq sahəsində də problemli ola bilər. Bir şəxs və ya həkim, mümkün olan ən yaxşı müdaxilələri etməmək səbəbindən xəstəliklərin və ya sağlamlıq problemlərinin daha da pisləşməsinə səbəb ola bilər. - Psixoloji perspektiv: İnsanlar öz qərarlarını, hərəkətlərinin nəticələrini qəbul etmə riskindən qaçmaq üçün təbii olaraq müdaxilə etməmək və ya əhəmiyyətsiz bir şey etmək meylindədirlər. Bu, onların daha az narahat olmalarına və ya vicdan əzabı çəkməmələrinə səbəb olur. Lakin, bu yanaşma bəzən uzun müddətli problemlərə yol aça bilər, çünki dəyişiklik və müdaxilə olmadan vəziyyət daha da pisləşə bilər. - Qərar qəbul etmə: Omission Bias, qərar verən şəxslərin çox vaxt düzgün və sərt qərarlar qəbul etməməsinə səbəb olur. İnsanlar, səhv etməmək məqsədilə "hərəkətsiz qalmağı" seçir, lakin bu, nəticədə daha pis vəziyyətlərə gətirib çıxara bilər. Bu bias həm şəxsi həyat, həm də biznes qərarlarında problemlər yarada bilər, çünki düzgün qərar qəbul etməmək gələcəkdə daha böyük itkilərə və ya zərərlərə yol aça bilər. - Müdaxilə və sosial cavabdehlik: Bu bias, insanların sosial məsuliyyətlərini yerinə yetirməmələrinə də səbəb ola bilər. Müsbət cəhətləri - Azalan vicdan əzabı və narahatlıq: İnsanlar hərəkət etmədikləri zaman, səhv etmə və ya pis nəticələrə səbəb olma riskini az hiss edirlər. Bu, xüsusilə vicdanlı şəxslər üçün mühüm bir müsbət təsirə sahib ola bilər, çünki hərəkətsizlik onların daxili rahatlıqlarını qoruyur və səhv etmə qorxusunu azaldır. Beləliklə, emosional stress və narahatlıq daha az olur. - Risklərin azaldılması: Omission Bias, bəzən riskdən qaçmaq və daha təhlükəsiz yanaşma tətbiq etmək üçün faydalı ola bilər. Məsələn, bəzi vəziyyətlərdə bir şey etməmək, yanlış qərar və ya hərəkətin gətirə biləcəyi zərərləri azaltmağa kömək edə bilər. İnsanlar bəzən müdaxilə etməmək və ya dəyişiklik etməmək yolu ilə daha stabil vəziyyətlər qoruyub saxlaya bilərlər. - Təbiətə uyğun tədbirlər: İnsanlar təbiətində, başqalarının həyatına və ya vəziyyətlərinə müdaxilə etməməyi bəzən daha düzgün hesab edirlər. Bu, bir növ ehtiyatlılıq və balans axtarışı ilə əlaqəlidir. Nəzarət etmədikdə, hadisələrin təbii axışının daha yaxşı olacağını düşünmək, həm də insanlar arasında güvən və harmoniya yaratmağa kömək edə bilər. - Həssaslıq və empatiya: Bəzi vəziyyətlərdə, Omission Bias insanların başqalarının həyatına müdaxilə etməmələrini və ya daha çox yardım etməmələrini təmin edərək həssaslıq və empatiya yarada bilər. İnsanlar təbii olaraq başqalarının şəxsi məkanını və sərhədlərini hörmətlə qarşılayırlar və bir şey etməmək, onları narahat etmədən sakit qalmağa üstünlük verə bilərlər. - Daha az müdaxilə edilən qərarlar: Omission Bias bəzi hallarda qərar verən şəxslərin daha az müdaxilə etməsini və təbii hallara buraxılmasını təşviq edə bilər. Bu, xüsusən təbii və ya sosial sistemlərdə müdaxilə edilmədən inkişafın baş verməsinə imkan yaradır. Bəzi hallarda, insanların öz vəziyyətlərini həll etməyə daha çox imkan vermək, nəticədə daha sağlam və davamlı nəticələrə gətirib çıxara bilər. Mənfi cəhətləri - Müdaxiləsizlik və problemlərin gözardı edilməsi: Omission Bias bəzən problemlərin və ya təhlükələrin vaxtında həll edilməməsinə səbəb ola bilər. İnsanlar, bir şey etməməyi və ya müdaxilə etməməyi üstün tutduqda, mövcud vəziyyətin pisləşməsinə və daha ciddi nəticələrə gətirib çıxara biləcək vəziyyətləri gözardı edə bilərlər. - Sosial məsuliyyətsizlik: Omission Bias insanların sosial məsuliyyətlərini yerinə yetirməmələrinə yol aça bilər. Bir insan ehtiyacı olan birinin köməyinə gəlməmək və ya ona qarşı hərəkət etməmək qərarını verə bilər, çünki müdaxilə etməmək daha asan və daha az məsuliyyətli hiss etdirir. Bu, cəmiyyətdə sosial izolyasiya və empatiya çatışmazlığına səbəb ola bilər. - Daha pis nəticələrə yol aça bilər: Bir çox vəziyyətdə, insanların Omission Bias səbəbindən hərəkət etməməsi, potensial olaraq daha pis nəticələrə gətirib çıxara bilər. - Əxlaqi və etik zərərlər: İnsanlar, bir şey etməməyi seçdikdə, vicdan əzabı çəkməmək məqsədilə etik səhvlərə yol aça bilərlər. Bu, insanların, məsələn, ciddi etik və hüquqi məsuliyyətlərini yerinə yetirməməsinə və ya başqalarına qarşı daha ədalətli qərar qəbul etməmələrinə səbəb ola bilər. Əxlaqi məsuliyyətdən qaçmaq bəzən başqalarının zərər çəkməsinə və ya haqsızlığa uğramasına gətirib çıxarır. - Qərarsızlıq və tənbəllik: Omission Bias insanların təbii olaraq qeyri-müəyyən və ya qərarsız olduqları zaman, hərəkət etməmək və ya müdaxilə etməmək kimi tənbəl qərarlar qəbul etmələrinə səbəb ola bilər. Bu, həm şəxsi həyat, həm də iş və ya təhsil sahələrində inkişafı və irəliləyişi əngəlləyir. İnsanlar, bir mövzuya müdaxilə etməmək və ya bir dəyişiklik etməməkla daha az məsuliyyət daşıdıqlarını düşündükləri üçün irəliləyişə məhəl qoymurlar. - Sistematik problemlərin təkrarlanması: Omission Bias tez-tez, problemi həll etməmək və ya nəzərdən qaçırmaq səbəbindən sistematik problemlərin təkrarlanmasına səbəb olur.
https://thedecisionlab.com/biases/omission-bias
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0749597804000251
https://www.howtogetyourownway.com/biases/omissions_bias.html
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8028464/
https://www.thebehavioralscientist.com/glossary/omission-bias
https://www.quora.com/What-is-omission-bias-What-are-some-real-world-examples
https://taylorandfrancis.com/knowledge/Medicine_and_healthcare/Psychiatry/Omission_bias/
https://library.fiveable.me/key-terms/mass-media-society/omission-bias
Tarix : 21 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
