Omdurman döyüşü - Sudan tarixində mühüm bir dönüm nöqtəsidir və həm də Britaniya İmperiyasının Afrika daxilindəki təsirinin artması ilə əlaqəlidir. Döyüş, Britaniya-Misir koalisiyasının Sudanı ələ keçirməsi məqsədini daşıyan bir əməliyyatın tərkib hissəsi idi və Mahdi üsyanını sona çatdırmaq üçün baş verib. Tarix XIX əsrin sonlarına doğru, Sudan, Britaniya və Misir tərəfindən birləşdirilmiş bir protektoratın tərkibində idi. Bununla yanaşı, 1881-ci ildə Sudanlı dini lider Muhammad Ahmad, "Mahdi" olaraq özünü elan edərək, ətrafında geniş bir üsyan hərəkatı yaratdı. Mahdi, Sudan xalqını Britaniya və Misir işğalına qarşı qaldırmaq və müsəlmanların birləşdirilmiş bir dövlət yaratmaq istəyirdi. O, "Məhdiyyət" ideyasını təbliğ edərək, özünü Məsih olaraq göstərmiş və böyük bir məzhəb hərəkatı başlatmışdı. Omdurman döyüşünə gedən yol Mahdi üsyanı böyük uğurlar qazandı və bir sıra mühüm döyüşlərdə Britaniya və Misir qoşunlarına qarşı qələbə çaldı. 1885-ci ildə Mahdi, Xartum şəhərini ələ keçirdi və Sudanı öz idarəsinə aldı. Bu, Britaniya və Misir üçün böyük bir təhdid yaradırdı. Lakin Mahdinin ölümündən sonra (1895-ci il) üsyanın liderliyi zəiflədi, lakin hələ də böyük bir qoşun mövcud idi. Britaniya, Sudanı tam olaraq ələ keçirmək və bu bölgədəki nəzarətini gücləndirmək istəyirdi. Bunun üçün Britaniya, Misir və hindistanlı sepoylardan ibarət bir ordu təşkil etdi və Sudanı geri almaq üçün hərəkətə keçdi. Omdurman döyüşü (1898) Döyüş, 2 sentyabr 1898-ci ildə Omdurman şəhəri yaxınlığında baş verdi. Britaniya qoşunları, general Herbert Kitchenerin rəhbərliyi altında, Sudanlı Mahdi tərəfdarlarına qarşı əməliyyata başladı. Omdurman döyüşü, həm miqyasına, həm də hərbi texnologiyanın inkişafına görə əhəmiyyətli bir döyüş idi. Tərəflər Britaniya-Misir qoşunları: Britaniya və Misir koalisiyasının qoşunları, 8.000 əsgərdən ibarət idi. Onlar müasir silahlarla təchiz olunmuşdu, o cümlədən maşınlı tüfənglər, artilleriya və zirehli texnikalarla təchiz olunmuşdular. Britaniya ordusunun əksəriyyəti İngilis və Hindistanlı sepoylardan ibarət idi. Mahdi tərəfdarları: Mahdi tərəfdarları, təxminən 50.000-60.000 nəfərdən ibarət idi, amma onların çoxu yaxşı silahlanmamış, yüngül silahlarla təchiz olunmuşdular. Əksər döyüşçülər, dini mübarizə məqsədilə döyüşə qatılan insanlardı. Döyüşün gedişatı Britaniya ordusu Omdurman yaxınlığında yerləşdi və döyüşə başladı. Mahdi tərəfdarları, təkcə sayı ilə deyil, həm də dini inanc və böyük ehtirasla döyüşürdülər. Lakin, onların silah və döyüş texnologiyası Britaniyaya qarşı çox zəif idi. Britaniya qoşunları yüksək texnologiyalı və təcrübəli ordularla təchiz olunmuşdu. Britaniya qoşunları, maşınlı tüfənglər və artilleriyadan istifadə edərək, düşməni uzaqdan atəşə tutmağa başladılar. Mahdi tərəfdarları, böyük itkilərlə geri çəkilməyə başladılar. Döyüş əsnasında, Mahdi tərəfdarlarının böyük bir hissəsi məhv oldu. Döyüşün sonunda Britaniya qoşunları zəfər çaldı. Nəticələr Mahdi üsyanı sona çatdı: Mahdi tərəfdarları məğlub oldu və Sudan Britaniya və Misirin birgə idarə etdiyi bir protektorata çevrildi. Bu döyüş, Sudan xalqının müstəqillik mübarizəsinin əvvəlki mərhələsini sona çatdırdı. Xartumun yenidən ələ keçirilməsi: Britaniya qoşunları, Xartumu geri alaraq Sudanın tam nəzarətini ələ keçirdi. Omdurman döyüşü, Sudanın Britaniya və Misir tərəfindən idarə edilməsinə son nöqtə qoydu. Hərbi texnologiyanın inkişafı: Omdurman döyüşü, müasir döyüş texnologiyasının və taktikasının nümayişi oldu. Maşınlı tüfənglər və artilleriya, döyüşün qələbəsini təmin edən əsas vasitələr oldu. Mahdinin ölümünün təsiri: Mahdinin ölümündən sonra, onun yerinə keçən liderlər üsyanı davam etdirə bilmədilər və Sudan tarixindəki dini hərəkat zəiflədi. Lakin, Sudan xalqı uzun illər boyunca müstəqillik uğrunda mübarizəni davam etdirdi və 1956-cı ildə ölkə müstəqil oldu.
https://www.britishbattles.com/war-in-egypt-and-sudan/battle-of-omdurman/
https://www.britannica.com/event/Battle-of-Omdurman
https://www.rct.uk/collection/2501831/the-battle-of-omdurman-september-2-6am
https://warfarehistorynetwork.com/article/battle-of-omdurman-the-last-british-cavalry-charge/
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0140673601335493
Tarix : 8 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
