NonVisual Desktop Access (NVDA) - Görmə məhdudiyyətli şəxslər üçün hazırlanmış açıq mənbəli, pulsuz ekran oxuyucu proqramı. NVDA, kompüterdəki mətnləri səsli formada səsləndirərək və ya brail displeylərə ötürərək görmə imkanları məhdud olan şəxslərin Windows əməliyyat sistemlərindən müstəqil istifadə etməsinə imkan yaradır. NVDA NV Access adlı qeyri-kommersiya təşkilatı tərəfindən inkişaf etdirilir və qlobal icma tərəfindən dəstəklənir. Açıq mənbə kodlu olması sayəsində daim yenilənir və inkişaf etdirilir. NVDA 2006-cı ildə Michael Curran və James Teh adlı iki Avstraliyalı proqramçı tərəfindən yaradılıb. Görmə məhdudiyyətli şəxslər üçün kommersiya əsaslı ekran oxuyucularının baha olması bu proqramın yaranmasına səbəb olub. Onlar hər kəsin pulsuz istifadə edə biləcəyi və əlçatan bir alternativ yaratmaq məqsədilə NVDA-nı inkişaf etdirməyə başlayıblar. İlk versiyalar sadə funksiyalar təqdim etsə də, zamanla proqram inkişaf etdirilərək birləşdirilmiş brail dəstəyi, geniş dillər üçün səsləndirmə texnologiyaları və müxtəlif brauzerlərlə uyğunluq kimi xüsusiyyətlər əlavə edilib. Əsas xüsusiyyətlər 1. Windows uyğunluğu NVDA Windows-un müxtəlif versiyalarında işləyir və əsas sistem funksiyalarını səsli şəkildə oxuyur. İstifadəçilər klaviatura qısayolları vasitəsilə bütün əməliyyatları yerinə yetirə bilərlər. 2. Səsli mətn oxuma (Text-to-Speech – TTS) NVDA kompüter ekranındakı bütün mətnləri və interfeys elementlərini səsləndirir. Microsoft-un daxilində olan Windows OneCore Speech sistemindən istifadə edir. Alternativ olaraq SAPI 4, SAPI 5 və eSpeak NG səsləndirmə mühərriklərindən də istifadə etmək mümkündür. 3. Brail displey dəstəyi NVDA brail displeylərlə tam uyğun işləyir və bu texnologiyadan istifadə edənlər üçün yüksək səviyyədə əlçatanlıq təmin edir. Liblouis brail tərcümə mühərriki vasitəsilə brail yazısını oxuyub göstərə bilir. 4. Brauzer və internet dəstəyi NVDA, Mozilla Firefox, Google Chrome, Microsoft Edge və Internet Explorer kimi brauzerlərlə işləyir və veb səhifələrdə tam naviqasiya imkanı yaradır. HTML, ARIA və digər veb əlçatanlıq standartlarını dəstəkləyir. Formaların doldurulması, linklər arasında keçid və ekran məzmununun oxunması mümkündür. 5. Ofis proqramları ilə uyğunluq NVDA Microsoft Office (Word, Excel, PowerPoint, Outlook) və LibreOffice proqramları ilə işləyir. Sənədlərin oxunması və redaktə edilməsi üçün istifadə edilə bilər. Cədvəllərlə işləmə imkanı təqdim edir. 6. Ekran elementlərini tanıma və bildirişlər NVDA istifadəçiyə sistem bildirişlərini, düymələri, menyuları, nişanları və digər vizual elementləri səsləndirərək xəbərdar edir. 7. Klaviatura qısayolları ilə effektiv istifadə NVDA əsasən klaviatura qısayolları vasitəsilə idarə olunur. Bəzi əsas qısayollar: NVDA + Q – Proqramı bağlamaq. NVDA + N – Parametrlər menyusunu açmaq. NVDA + F1 – Aktiv pəncərə haqqında məlumat almaq. NVDA + T – Aktiv pəncərənin başlığını oxumaq. NVDA + Ctrl + B – Brail displey parametrlərini açmaq. İstifadə sahələri 1. Görmə məhdudiyyətli şəxslər üçün əlçatanlıq Kompüterdən müstəqil istifadə etməyə imkan verir. İnternetə çıxış və veb səhifələrdən məlumat almaq imkanı yaradır. 2. Təhsil və iş mühiti Universitetlərdə və məktəblərdə tələbələr üçün əlçatanlıq yaradır. Görmə məhdudiyyətli şəxslərin iş tapmasına və məhsuldar olmasına kömək edir. 3. Kodlaşdırma və proqramlaşdırma NVDA kod yazan görmə məhdudiyyətli proqramçılar üçün istifadəyə uyğundur. Python, JavaScript, HTML və digər proqramlaşdırma dilləri ilə işləməyə imkan yaradır. Alternativ oxuyucu proqramlar JAWS (Job Access With Speech) – Ən populyar kommersiya əsaslı ekran oxuyucu. Narrator – Windows daxilində olan standart ekran oxuyucu. VoiceOver – Apple cihazları üçün əlçatanlıq texnologiyası. Orca – Linux üçün nəzərdə tutulmuş ekran oxuyucu.
https://en.wikipedia.org/wiki/NonVisual_Desktop_Access
https://www.researchgate.net/publication/381151752_Comparative_study_between_JAWSR_And_NVDAR_in_academic_performance_of_students_with_visual_impairment
https://www.afb.org/blindness-and-low-vision/using-technology/assistive-technology-videos/screen-reading-technology
https://www.couriermail.com.au/technology/blindness-cant-cloud-inventors-vision/news-story/8c77189c959ad62f5e168eb2961b5dfb
https://link.springer.com/article/10.1007/s11042-017-4526-z
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://researchonline.lshtm.ac.uk/id/eprint/4652817/1/senjam_etal_2019_assistive_technology_students_visual_disability.pdf
https://web.archive.org/web/20160414064722/https://www.marcozehe.de/2009/10/27/nvda-2009-1-beta-whats-in-it-for-firefox-users/
https://www.nvaccess.org/files/nvda/releases/2019.1.1/nvda_2019.1.1_changes.html
https://journal.uniku.ac.id/index.php/ERJEE/article/view/1530
https://download.nvaccess.org/snapshots/alpha/
Tarix : 14 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
