Novi döyüşü - 1711-ci ildə Rus İmperiyası ilə Osmanlı İmperiyası arasında baş verən mühüm hərbi qarşıdurma. Bu döyüş, Peter Böyük (Çar I Pyotr) rəhbərliyindəki Rus İmperiyasının Osmanlı İmperiyasına qarşı həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlar zəncirinin bir hissəsidir. Döyüşün nəticəsi həm Rusiyanın, həm də Osmanlıların gələcək siyasətinə ciddi təsir göstərdi. Əsas münaqişə və hərəkətlər 1700-cü ildən etibarən, Rus İmperiyası Şimali Avropada öz mövqeyini möhkəmləndirmək üçün İsveçlə müharibə aparırdı (Şimali müharibəsi), eyni zamanda Cənubi istiqamətdə Osmanlı İmperiyasına qarşı da əməliyyatlara başlayırdı. 1710-cu ildə Peter Böyük Osmanlı torpaqlarına doğru irəliləyərək, Prut çayı sahilində, indiki Moldova ərazisində yerləşən Novi kəndi yaxınlığında Osmanlı qoşunları ilə qarşı-qarşıya gəldi. Rusiya və Osmanlı imperiyalarının təhlükələri Peter Böyük Rus imperiyasını Avropada böyük gücə çevirmək istəyirdi, buna görə də Osmanlı imperiyasını zəiflətmək və Cənub sərhədində Rusiyanın təsirini artırmaq məqsədini güdürdü. Osmanlı imperiyası isə Rusiya ilə müharibə edərək öz torpaqlarını və nüfuzunu qorumağa çalışırdı. Bu döyüş, həm də həm Rusiya, həm də Osmanlı imperiyasının başqa sahələrdəki mübarizələri ilə paralel olaraq, hər iki imperiyanın genişlənmə siyasətinin təsirini göstərdi. Döyüşün təşkili - Rusiya ordusu: Peter Böyük (Pyotr I) başçılığında, Rus ordusunun sayı təxminən 40,000 əsgərdən ibarət idi. Rusiya ordusu döyüşə qədəm qoyarkən çox yaxşı təchiz olunmuşdu, amma hava şəraiti və çətin coğrafiya müharibənin gedişatını çətinləşdirirdi. - Osmanlı ordusu: Osmanlı ordusunun rəhbəri, sultan III. Ahmed tərəfindən göndərilən Serasker (baş komandan) Baltacı Mehmed Paşa idi. Osmanlı ordusu təxminən 150,000 əsgərdən ibarət idi, beləliklə sayca üstünlük təşkil edirdi. Bununla yanaşı, Osmanlı ordusunun sayı çox olsa da, onların döyüş hazırlığı və müharibə təcrübəsi ruslarınkından fərqli idi. - Döyüşün gedişi: Döyüş, 1711-ci ilin iyul ayında başlandı və əsasən Prut çayı ətrafında baş verirdi. Hava şəraiti çətin, torpaqlar nəmli və bataqlıq olduğundan döyüşün gedişi daha da mürəkkəbləşdi. - Rusların planı: Peter Böyük Osmanlıları cəbhənin müxtəlif istiqamətlərində təzyiq altında saxlamağı və onlar arasında həmlə etməyi planlaşdırırdı. - Osmanlıların planı: Osmanlılar sayı üstün olan qoşunlarını hərəkətə keçirərək rusları Prut çayı yaxınlığında sıxışdırmağa çalışdılar. Lakin, Osmanlıların döyüşə başlaması zamanı Rus ordusu müəyyən ərazilərdən geri çəkilməyə başladı. Ruslar geri çəkildikcə, onlar ağır bataqlıqlara düşdülər və çətin vəziyyətdə qaldılar. Bu döyüş zamanı ruslar çox sayda itki verdilər. Döyüşün sonu və sülh Rusiya ordusunun vəziyyəti çətinləşdi və artıq geri çəkilməkdən başqa çarə qalmamışdı. Peter Böyük, döyüşü qazanmağın mümkün olmadığını və ordusunun məğlubiyyətini nəzərə alaraq sülhə getməyə qərar verdi. 1711-ci ilin 21 iyulında, Prut çayı sahilindəki döyüşdən sonra, Ruslar Osmanlılarla sülh müqaviləsi imzaladılar. Bu müqavilə, Prut müqaviləsi olaraq tanınır. Rus İmperiyası, bu müqavilə ilə Osmanlı İmperiyasına müəyyən torpaqlarını və sərhəd mövqelərini geri verməyə məcbur oldu, eyni zamanda Rusiyanın Osmanlı sərhədindəki hərbi mövcudiyyətini azaldırdı. Nəticə - Rusiya üçün məğlubiyyət: Peter Böyük üçün bu döyüş ciddi bir məğlubiyyət oldu, lakin bu məğlubiyyət Rusiyanın gələcəkdə daha hazırlıqlı olmasını təmin etdi. Bu döyüş həm də Rusiya üçün diplomatik bir dərs oldu, çünki onlar daha sonra Avropadakı güclər və Osmanlılarla daha ehtiyatla əlaqə qurmağa başladılar. - Osmanlılar üçün qələbə: Osmanlılar üçün bu döyüş böyük bir zəfər olsa da, onlar bu qələbənin ardınca da Rusiyanın şimalda böyük təzyiq altında olduğunu görmüşdülər. Rusiyanın hərbi inkişafı və Avropada güclənməsi davam edirdi. - Geopolitik dəyişikliklər: Novi döyüşü, Rusiyanın Cənub istiqamətindəki hədəflərini müvəqqəti olaraq dayandırdı, amma Osmanlı İmperiyasının zəifləməsi davam etdi. Rusiyanın Şimalda İsveçlə apardığı müharibə isə Avropadakı mövqelərini möhkəmləndirdi.
https://warhistory.org/@msw/article/battle-of-novi-15-august-1799
https://kids.kiddle.co/Battle_of_Novi_(1799)
https://www.davidrumsey.com/luna/servlet/detail/RUMSEY~8~1~317646~90086497:Battle-of-Novi,-15-August-1799
https://www.prlib.ru/en/history/619459
Tarix : 7 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
