Niles Eldredge (1943–hal-hazırda) - Amerikalı paleontoloq. O, xüsusilə "qeyri-daimi təkamül" (punctuated equilibrium) nəzəriyyəsi ilə məşhurdur. Eldredge, 1970-ci illərin sonunda Stephen Jay Gould ilə birlikdə bu nəzəriyyəni irəli sürmüşdür. Bu nəzəriyyə, təkamül proseslərinin çox zaman yavaş və davamlı olmadığı, əksinə, növlərin qısa, intensiv evrim keçirmə dövrləri ilə dəyişdiyini irəli sürür. Eldredge, həmçinin təkamül və paleontologiya sahələrində bir çox mühüm töhfələr vermiş və bu sahələrdə yeni anlayışların formalaşmasına kömək etmişdir. Erkən həyat və təhsil Niles Eldredge 1943-cü ildə Nyu York şəhərində anadan olmuşdur. O, Yale Universitetində təhsil almış və 1967-ci ildə burada biologiya üzrə bakalavr dərəcəsini almışdır. Sonra o, Columbia Universitetində paleontologiya üzrə doktorluq təhsili almış və 1971-ci ildə doktorluq dərəcəsini əldə etmişdir. Eldredge, həyatının bir çox illərini paleontologiya, evrim nəzəriyyəsi və fosil araşdırmaları ilə məşğul olaraq keçirmişdir. Qeyri-daimi təkamül (Punctuated Equilibrium) nəzəriyyəsi Niles Eldredge və Stephen Jay Gould, 1972-ci ildə "Punctuated Equilibrium" adlı nəzəriyyəni irəli sürmüşlər. Bu nəzəriyyə, təkamülün həm qeyri-bərabər, həm də dönüşümlü bir proses olduğunu bildirir. Ənənəvi evrim anlayışları, növlərin yavaş və davamlı şəkildə inkişaf etdiyini irəli sürürdü, lakin Eldredge və Gould, bu anlayışın çox vaxt gerçək olmadığını göstərdilər. 1. Nəzəriyyənin əsasları "Punctuated equilibrium" nəzəriyyəsinə görə, növlər çox zaman uzun müddət boyunca sabit qalır, yəni onların xüsusiyyətləri az dəyişir (bu proses stazis adlanır). Lakin, bu sabit dövrlərdən sonra, qısa, intensiv təkamül dövrləri baş verir, bu dövrlərdə növ və ya cinslər çox sürətlə dəyişir. Bu nəzəriyyə, növlərin evriminin yavaş və davamlı proseslərdən ibarət olmadığını, əksinə, bəzi hallarda böyük dəyişikliklərin qısa dövrlərdə baş verdiyini iddia edir. 2. Fosil qeydləri və kəşfləri Eldredge və Gould, fosil qeydlərini təhlil edərək bu nəzəriyyəni dəstəkləyən bir çox dəlil təqdim etmişlər. Onlar, xüsusən fosil qeydlərinin bir çox hallarda növlərin bir neçə milyon illik sabit dövrlərdən sonra qısa müddət ərzində sürətlə dəyişdiyini göstərdiyini irəli sürmüşdür. Bu da onlara, evrimin yalnız yavaş dəyişikliklərlə deyil, həm də kəskin dəyişikliklərlə baş verdiyini təklif etməyə imkan vermişdir. 3. Təkamülün qeyri-bərabərliyi Eldredge və Gould-un "punctuated equilibrium" nəzəriyyəsi, təkamülün qeyri-bərabər və fasilələrlə baş verdiyini vurğulayır. Onların fikrincə, təkamül yalnız "dəyişikliklərin" deyil, həm də "duruğunluğun" birləşməsi nəticəsində daha yaxşı başa düşülə bilər. Növlər uzun müddət boyunca mühitə uyğun qalır və yalnız spesifik şəraitdə sürətli evrim dəyişiklikləri baş verir. Eldredgenin digər tədqiqatları və fəaliyyəti Eldredge, yalnız təkamül və fosil araşdırmalarında deyil, həmçinin evrim nəzəriyyəsi və təbiət elmləri barədəki düşüncələrində də böyük töhfələr vermişdir. O, həmçinin evolyusiya bioloji növlərinin müxtəlifliyi və paleobiologiya sahələrində bir çox əhəmiyyətli əsərlər yazmışdır. 1. Fosil qeydləri və paleontologiya Eldredge, fosil qeydlərinin təhlilinə çox önəm vermiş və fosil nümunələrindən istifadə edərək, müxtəlif növlərin təkamülünü izah etməyə çalışmışdır. Onun bu sahədəki işləri, paleontologiyanın müasir elmi üsullarla daha dərindən başa düşülməsini təmin etmişdir. 2. Təkamül və ekoloji təsirlər Eldredge, həmçinin təkamülün ekoloji təsirlərini araşdırmışdır. O, ekologiyanın və ətraf mühitin növlərin təkamülünə necə təsir etdiyini başa düşmək məqsədilə çoxsaylı araşdırmalar aparmışdır. 3. Sosial və elmə dair fəaliyyətlər Eldredge, həmçinin elm və cəmiyyətin əlaqələrini təhlil etmişdir. O, təkamül nəzəriyyəsinin tədrisi və elmi dünyagörüşünün yayılması üçün müxtəlif ictimai fəaliyyətlər göstərmiş, elmi fikrin inkişafına mühüm təsir göstərmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Niles_Eldredge
https://www.amnh.org/research/staff-directory/niles-eldredge
https://www.britannica.com/biography/Niles-Eldredge
https://c250.columbia.edu/c250_celebrates/remarkable_columbians/niles_eldredge.html
https://scholar.google.com/citations?user=I5UEjMAAAAAJ&hl=en
https://x.com/niles_eldredge
https://press.uchicago.edu/ucp/books/author/E/N/au5722653.html
Tarix : 12 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
