Nəticə ilə təsdiqləmə (Affirming the consequent) - Məntiqin səhv bir forması. Tərifi Əgər A, onda B — bu, bir şərtli cümlədir (şərtli arqument). B doğrudur — nəticə Deməli, A doğrudur — nəticəyə əsaslanaraq səbəbin doğruluğunu təsdiqləmə cəhdi. Əslində, bu səhv bir növ yanlış səbəb-nəticə əlaqəsi qurmağa əsaslanır. Şərtli cümlədə, A-nın B-yə səbəb olması deyil, yalnız A varsa, B-nin olacağı deyilir. Lakin, affirming the consequent səhvi, nəticənin doğruluğuna əsaslanaraq səbəbin doğruluğunun mühakimə edilməsini təklif edir ki, bu da səhv bir nəticəyə gətirib çıxarır. Mahiyyəti Bu səhv, deduktiv məntiqdə səhv bir arqument formasına bənzəyir və bu formanın səhv olduğunu anlamaq üçün xüsusi bir struktura ehtiyac duyulur. Affirming the consequent aşağıdakı formada təmsil oluna bilər: Əgər A, onda B (Şərtli cümlə, if-then əlaqəsi). B (Nəticə doğrudur). B-nin doğru olması, A-nın doğru olmasını tələb etmir — buna görə də, A-nın doğru olduğunu söyləmək yanlış olur. Buradakı səhv, yalnız bir nəticənin doğruluğu ilə səbəbin doğruluğunu nəticələndirmək cəhdindədir. Nəticənin doğru olması, başqa səbəblərdən də qaynaqlana bilər. Buna görə də, "A"nın doğru olduğu təqdirdə "B"nin doğru olması, tək bir nəticə olmur. Məsələn, "B" çoxsaylı səbəblərdən qaynaqlana bilər. Misallar Bu səhvin daha yaxşı başa düşülməsi üçün bir neçə nümunə: Nümunə 1: Əgər yağış yağırsa, yer islanar. Yer islanıb. Deməli, yağış yağıb. Bu arqument səhvdir, çünki yerin islanması yalnız yağışın nəticəsi ola bilməz. Həmçinin, yerin islanması başqa amillərdən, məsələn, bir su sızmasından və ya kanalizasiya problemlərindən də ola bilər. Bu halda, yerin islanması təkcə yağışın deyil, başqa səbəblərin də nəticəsi ola bilər. Nümunə 2: Əgər A yaxşı iş görə bilərsə, B müsbət nəticə verəcəkdir. B müsbət nəticə verdi. Deməli, A yaxşı iş gördü. Bu arqumentdə də bir səhv vardır. Nəticənin müsbət olması, yalnız A-nın yaxşı iş görməsindən qaynaqlanmaya bilər. Bir çox başqa amillər də müsbət nəticə verə bilər. İstifadəsi Nəticən ilə təsdiqləmə səhvi, gündəlik həyatdakı qərar qəbul etmə proseslərində tez-tez rast gəlinə bilər. Məsələn, siyasət, iqtisadiyyat, elmi təhlil və sosial təhlillərdə, nəticələri təhlil edərək yanlış nəticələrə varmaq mümkündür. Hətta bəzi mübahisələrdə, "nəticənin doğru olması səbəbin doğru olduğunu göstərir" yanaşması ilə səhv arqumentlər irəli sürülə bilər. Bu cür səhvlər düzgün qərar verməyə mane olur və doğru düşüncəyi inkişaf etdirməyi çətinləşdirir. Alternativ məntiq strukturları -Modus ponens — Əgər ("Əgər A, onda B" və "A doğrudur") isə, "B doğrudur" nəticəsinə doğru gedən deduktiv şəkildə səhv etmədən nəticə çıxarmaq mümkündür. -Modus tollens — Əgər ("Əgər A, onda B" və "B doğru deyil") isə, "A da doğru deyil" nəticəsi çıxarılır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Affirming_the_consequent
https://study.com/academy/lesson/affirming-the-consequent-fallacy-definition-examples.html#:~:text=The%20fallacy%20of%20affirming%20the%20consequent%20occurs%20when%20a%20person,'C%2C%20therefore%2C%20A.
https://www.logicallyfallacious.com/logicalfallacies/Affirming-the-Consequent
https://quillbot.com/blog/reasoning/affirming-the-consequent/
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9781119165811.ch2
https://criticalthinkeracademy.teachable.com/courses/76407/lectures/1106135
https://books.google.az/books?id=foDDbwAACAAJ&redir_esc=y
https://www.fallacyfiles.org/afthecon.html
https://cerebralfaith.net/logical-fallacy-series-part-25/
https://en.wikipedia.org/wiki/File:In_Quest_of_Univeral_Logic_HypoSyll.png
Tarix : 22 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
