Nadir hadisələrin nümunələnməsi (Rare Event Sampling) - Statistik analiz və riyazi modelləşdirmədə xüsusi metodologiya. Mahiyyəti Bu metodika sistemlərdə nadir, lakin əhəmiyyətli hadisələrin təhlili və proqnozlaşdırılması üçün istifadə olunur. Belə hadisələrə maliyyə böhranları, təbii fəlakətlər, kiberhücumlar, nadir kimyəvi reaksiyalar və kvant fizikası hadisələri daxildir. Əsas problem nadir hadisələrin təbii nümunələnmə zamanı az baş verməsi və statistik məlumatın yığılmasının çətinliyidir. Bu səbəbdən, xüsusi texnikalar və algoritmlər tətbiq edilir ki, bu hadisələrin analizini daha effektiv şəkildə aparmaq mümkün olsun. Nadir hadisələr statistik baxımdan az baş verən, lakin mühüm təsir gücünə malik olan hallardır. Məsələn: Maliyyə bazarında kəskin dalğalanmalar – Fond bazarında qəfil çökmələr və ya sürətli yüksəlişlər. Təbii fəlakətlər – Sunamilər, güclü zəlzələlər, nadir meteor yağışları. Sənaye və texnologiya sahəsində qəzalar – Nüvə reaktorlarının qəzaları, təyyarə qəzaları. Biyokimya və fizika sahəsində hadisələr – Çox nadir kimyəvi reaksiyalar və kvant hadisələri. Bu tip hadisələri düzgün modelləşdirmək və onların baş vermə ehtimallarını dəqiq hesablamaq cəmiyyət, biznes və elmi tədqiqatlar üçün kritik əhəmiyyət daşıyır. Nadir hadisələrin analizində fərqli metodologiyalar mövcuddur. Əsas yanaşmalardan bəziləri bunlardır: 1. Monte-Karlo simulyasiyaları Monte-Karlo metodları ehtimallı sistemlərdə təsadüfi nümunələr götürərək nəticələri qiymətləndirmək üçün geniş istifadə edilir. Bu metod nadir hadisələri aşkar etmək üçün uyğun olsa da, çox vaxt yüksək hesablama resursları tələb edir. 2. Əhəmiyyətli nümunələnmə ( İmportance Sampling) Bu metodda əsas diqqət nadir hadisələrin baş vermə ehtimalının artırılmasına yönəlir. Əsas prinsip mümkün nəticələrin daha yüksək ehtimal dəyərləri olan sahələrə yönləndirilməsi və nəticələrin düzgün çəkilərlə yenidən normallaşdırılmasıdır. 3. Ekstremal dəyərlər nəzəriyyəsi (Extreme Value Theory, EVT) EVT nadir və kəskin dəyərləri öyrənmək üçün statistik nəzəriyyədir. Bu yanaşma kritik sistemlərin davamlılığı və onların ekstremal hallarda necə işlədiyini araşdırmaq üçün istifadə olunur. 4. Sürətlənmiş simulyasiya metodları Bu metodlar, məsələn, Splitting Method və Accelerated Molecular Dynamics, nadir hadisələrin baş verməsini süni şəkildə sürətləndirərək daha effektiv şəkildə məlumat əldə etməyə kömək edir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Rare_event_sampling
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://hal.science/hal-01081888/file/reviewrareevent_v2.pdf
https://archive.org/details/proceedings1994w0000tewj/page/282/mode/2up
https://inria.hal.science/inria-00070307
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5896317/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1224912/
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/jcc.26112
https://en.wikipedia.org/wiki/Stochastic_process_rare_event_sampling
https://www.nature.com/articles/s42256-024-00918-3
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.nsm.buffalo.edu/~biondini/papers/handbookstatistics2015v33chapter2.pdf
https://www.researchgate.net/publication/318814191_Extreme_Quantum_Advantage_for_Rare-Event_Sampling
https://pubs.aip.org/aip/cha/article/29/8/080402/1058573/Rare-Event-Sampling-Methods
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.its.caltech.edu/~zuev/papers/RareEventSim.pdf
https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-4757-4078-3
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S092705070613011X
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.columbia.edu/~ks20/4703-Sigman/4703-07-Notes-IS.pdf
https://www.pyretis.org/current/user/intro.html
https://www.researchgate.net/figure/Hybrid-Rare-Event-Sampling_fig1_336746831
https://www.slideshare.net/slideshow/bios203-lect3/16314430
https://www.nature.com/articles/s42256-024-00918-3
https://www.researchgate.net/figure/Rare-event-sampling-of-the-zero-mean-time-averaged-dragFdrag-dragF-T-F-T-F-T_fig6_341506785
https://grabngoinfo.com/tag/rare-event/
Tarix : 31 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
