Mons döyüşü - Birinci Dünya Müharibəsinin ilk böyük döyüşlərindən biri olaraq 1914-cü ilin avqust ayında baş vermişdir. Bu döyüş, xüsusilə Britaniya Expeditionary Force (BEF) və Almaniya ordusu arasında baş verməsi ilə diqqət çəkir. Mons döyüşü, həm də müharibənin ilk günlərində müttəfiq qoşunları ilə Almaniya ordusunun qarşı-qarşıya gəldiyi ilk mübarizə idi. Müharibənin konteksti 1914-cü ilin iyulunda müharibə başladı və Almaniya sürətlə Fransa üzərinə irəlilədi. Belçika, Almaniyanın Fransaya girməsi üçün keçməli olduğu bir yoldur, buna görə də Almaniya qoşunları Belçikaya hücum etdilər. Almaniyanın sürətli hərəkətləri nəticəsində Fransaya yaxınlaşan bir Alman hücumunun qarşısını almaq üçün, Britaniya qoşunları Fransa və Belçikaya göndərildi. Döyüşün başlanğıcı Döyüş, Almaniyanın Flandriya bölgəsinə doğru sürətli irəliləyişini dayandırmaq məqsədilə başlamışdı. Almaniya 1914-cü ilin avqustunda, 160.000 əsgərlə Fransa və Belçikaya yönəldi. Bu müddətdə, Britaniya Expeditionary Force (BEF) də müttəfiq qüvvələri olaraq sahəyə göndərildi. BEF, 70.000 nəfərdən ibarət idi. Mons şəhəri, Belçikada yerləşən bir sənaye şəhəri idi və döyüşün baş verəcəyi ərazinin mərkəzi hesab olunurdu. Britaniya qoşunları bu şəhər ətrafında mövqe tutaraq, Almanların irəliləməsini dayandırmağa çalışdılar. Döyüşün taktikası Mons döyüşü, əsasən müdafiə döyüşü idi. BEF, çox sayda Alman qoşunu qarşısında döyüşürdü. İngilislər, şəhərin ətrafında və yaxınlardakı mövqeləri tutaraq alman hücumlarına qarşı ciddi müqavimət göstərdilər. Britaniya qoşunları döyüş zamanı ciddi itkilər vermiş olsa da, Almanların daha böyük itkilərlə döyüşü davam etdirməsi səbəbindən, müttəfiq qoşunlar döyüşü qazanmağa və mövqelərini qorumağa çalışdılar. Alman qoşunları, döyüşdə Britaniya qoşunlarını sıxışdırmağa çalışırdılar, lakin BEF-in yaxşı mövqe tutması və hərbi təcrübələri onlara müqavimət göstərməyə imkan verdi. Döyüşün əsas xüsusiyyəti, Britaniya qoşunlarının keyfiyyətli döyüş təcrübəsi və çoxsaylı hücumlarına baxmayaraq, Almanların say üstünlüyünə qarşı nisbətən yaxşı müqavimət göstərmələri idi. Çətinliklər Hər iki tərəf üçün döyüş çox çətin oldu. Britaniya qoşunları, təchizat və mövqelər baxımından məhdudiyyətlərlə üzləşdilər. Həmçinin, BEF-in komandası, alman hücumlarını dayandırmaq üçün taktiki olaraq geri çəkilməyə qərar verdi. Bu qərar, hətta bu ərazilərdə Britaniya qoşunlarının böyük qələbə qazanacağına ümid edən müttəfiq komandanlıqları tərəfindən qarşı çıxılmasına səbəb olsa da, sonunda yerində olan təchizat, əsgər sayısının çatışmazlığı və müdafiə gücünün azlığı nəticəsində çəkilmə qərarı qəbul edildi. Almanlar isə, Mons döyüşündə bəzi əraziləri ələ keçirməyi bacardı, amma Britaniya qoşunlarının hərəkətləri nəticəsində ciddi itkilər verdi. Mələk əfsanəsi Döyüşdən sonra, İngiltərədəki əfsanələrdən biri olan "mələk" hekayəsi meydana gəldi. Bu, döyüşdə Britaniya qoşunlarının xilas olması ilə əlaqəli bir əfsanədir. Bəzi əsgərlər və komandirlər, döyüş zamanı onların necə qorunduğuna və düşmənin hücumlarını dayandırmalarına kömək edən mələklərin olduğu haqqında hekayələr danışmışdılar. Bu əfsanə, döyüşün gedişində çox sayda Britaniya hərbçisinin həyatını itirməkdən xilas olmasına əsaslanır. Döyüşün sonu Sonuç olaraq, Mons döyüşü hər iki tərəf üçün də çox itki ilə nəticələndi. Britaniya qoşunları döyüşdə 1.600 əsgərini itirdi, Almanların isə təqribən 5.000-ə yaxın itkiləri oldu. Ancaq döyüşdən sonra BEF, geri çəkilmək və Fransa ərazisinə daha dərin irəliləmək qərarını verdi. Mons döyüşü, İngiltərə qoşunlarının Birinci Dünya Müharibəsindən sonrakı dövrlərdə öz gücünü artırmasına və müharibə boyunca müttəfiqlərlə işləyərək daha uğurlu nəticələr əldə etməyə başlamasına səbəb oldu. Nəticə Mons döyüşü müharibənin ilk böyük döyüşlərindən biri olduğu üçün, müttəfiq qoşunlarının döyüşə daxil olmasının simvolu idi. Britaniya qoşunları döyüşdən sonra, əsasən Fransa ərazisində müdafiə mövqelərini gücləndirərək müharibəyə davam etdilər. Mons, həm də Birinci Dünya Müharibəsindəki ilk böyük müdafiə döyüşlərindən biri olaraq tarixə keçdi. Almaniya tərəfi, çox sayda itki versə də, geri çəkilən Britaniya qoşunlarına qarşı birbaşa qələbə əldə edə bilmədi. Mons döyüşü, müharibənin gedişatında mühüm bir dönüm nöqtəsi olmuş və Birinci Dünya Müharibəsinin şəklini formalaşdıran döyüşlərdən biri olaraq xatırlanır.
https://www.britannica.com/topic/Battle-of-Mons-1914
https://www.britishbattles.com/first-world-war/battle-of-mons/
https://www.cwgc.org/our-work/blog/remembering-the-battle-of-mons-britain-s-first-major-battle-of-world-war-one/
https://www.thegazette.co.uk/all-notices/content/218
https://www.history.com/this-day-in-history/battle-of-mons
https://www.nam.ac.uk/explore/1914-mons-christmas
https://www.longlongtrail.co.uk/battles/battles-of-the-western-front-in-france-and-flanders/the-battle-of-mons/
Tarix : 8 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
