Milutin Milankoviç (28 may 1879 – 12 dekabr 1958) - Serb astronomu, geofizik, iqlimşünas və mühəndis. O, əsasən, Yer kürəsinin orbital dəyişikliklərinin (ekzantriklik, maililik və presessiya) iqlimə və buz dövrlərinə təsirini izah edən "Milankoviç dövrləri" nəzəriyyəsi ilə tanınır. Onun elmi fəaliyyəti iqlim dəyişikliyi, astronomiya və mühəndislik sahələrini əhatə etmişdir. Həyatı Milutin Milankoviç 1879-cu ildə Avstriya-Macarıstan İmperiyasının (indiki Serbiyanın) Dalj kəndində anadan olmuşdur. Uşaqlıqdan riyaziyyata və təbiət elmlərinə maraq göstərmişdir. O, 1902-ci ildə Vyana Texniki Universitetini mühəndislik ixtisası üzrə bitirmiş və beton konstruksiyalar üzrə mütəxəssis kimi fəaliyyətə başlamışdır. 1909-cu ildə Serbiyanın Belqrad Universitetinə keçərək, burada tətbiqi riyaziyyat və astronomiya üzrə professor kimi fəaliyyət göstərmişdir. Bu dövrdən etibarən onun elmi tədqiqatları iqlim və Yerin orbital parametrlərinin dəyişməsi ilə bağlı mövzulara yönəlmişdir. Elmi nailiyyətləri Milutin Milankoviç Yer kürəsinin Günəş ətrafında hərəkətinin, həmçinin oxunun əyilməsi və presessiyasının iqlimə təsirini öyrənmişdir. O, "Milankoviç dövrləri" nəzəriyyəsini inkişaf etdirmişdir ki, bu da Yerin orbital dəyişikliklərinin buz dövrlərinin yaranmasında mühüm rol oynadığını izah edir. Milankoviç, həmçinin Günəş sistemindəki planetlərin iqlimi ilə bağlı işlər görmüşdür. Onun "Planetlərin Günəş Radiasiyası və İqlimi haqqında Riyazi Nəzəriyyə" adlı əsəri planetlərin səthindəki temperaturun hesablanması üçün yeni üsullar təqdim etmişdir. Əsas tədqiqat mövzuları 1. "Milankoviç dövrləri": Milankoviç, Yerin orbital hərəkətinin parametrlərinin (eksantriklik, maililik və presessiya) dəyişikliklərini tədqiq etmiş və bu dəyişikliklərin buz dövrlərinə necə təsir etdiyini izah etmişdir. Bu nəzəriyyə Yer tarixində baş verən iqlim dəyişikliklərini anlamaqda mühüm rol oynayır. 2. Planetlərin iqlimi: Milankoviç planetlərin günəş radiasiyasını necə qəbul etdiyini hesablayaraq onların səthindəki istilik balansını təhlil etmişdir. Bu tədqiqatlar həm Yerdə, həm də digər planetlərdə iqlim proseslərini anlamağa kömək etmişdir. 3. Beton konstruksiyalar: Gəncliyində mühəndis kimi çalışan Milanković beton konstruksiyaların dayanıqlılığı və texnologiyası ilə bağlı bir sıra işlər də həyata keçirmişdir. Əsərləri Milutin Milankoviç çoxsaylı elmi məqalələr və kitablar yazmışdır. Onun ən məşhur əsərlərindən biri "Yer kürəsinin iqlim dəyişikliyinin riyazi nəzəriyyəsi" adlı kitabıdır. Bu əsərdə o, orbital dəyişikliklərin iqlimə təsirlərini ətraflı şəkildə izah etmişdir. Mirası Milankoviçin iqlim nəzəriyyələri müasir geologiya, paleoklimatologiya və iqlim modelləşdirməsi sahələrində mühüm rol oynayır. Onun adı ayda və Marsda yerləşən kraterlərə verilmişdir. Bundan başqa, "Milankoviç dövrləri" nəzəriyyəsi onun elmi irsini davam etdirərək, müasir elmi tədqiqatların əsasını təşkil edir. Ölümü Milutin Milankoviç 1958-ci il dekabrın 12-də Belqradda vəfat etmişdir. Onun elmi irsi təkcə Serbiyada deyil, bütün dünyada tanınır və dəyərləndirilir. Milutin Milankoviç elmi nəzəriyyələri ilə Yerin iqlim dəyişiklikləri və astronomik dövriliklər haqqında biliklərimizi dərinləşdirmişdir. Onun elmi irsi, həm keçmiş iqlimləri anlamaq, həm də gələcək iqlim dəyişikliklərini proqnozlaşdırmaq üçün mühüm vasitə olaraq qalır.
https://www.britannica.com/biography/Milutin-Milankovitch
https://www.lincheap.com/milutin-milankovic-kimdir/
https://earthobservatory.nasa.gov/features/Milankovitch
https://en.wikipedia.org/wiki/Milutin_Milankovi%C4%87#Awards_and_honors
Tarix : 3 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
