"Meşə tısbağası" (Glyptemys insculpta) - Emydidae fəsiləsinə aid olan bir tısbağa növü. Taksonomiya Əvvəllər Clemmys cinsinə aid edilən meşə tısbağası indi Glyptemys cinsinə daxildir və bu cinsdə yalnız bataqlıq tısbağası ilə birlikdə təsnif edilir. Meşə tısbağası və bataqlıq tısbağası genetik cəhətdən oxşardır, lakin bu, xallı tısbağadan (Clemmys guttata) bir qədər fərqlidir. Meşə tısbağası tarix boyu müxtəlif alimlər tərəfindən geniş elmi ad dəyişikliklərinə məruz qalmışdır. Bu gün meşə tısbağasının bir neçə məşhur ümumi adı var, o cümlədən "oyulmuş tısbağa", "qırmızıayaq tısbağa" və "qırmızıayaq". Təsvir Meşə tısbağasının qabıq uzunluğu adətən 14–20 sm arasında dəyişir, lakin maksimum 23,4 sm-ə qədər çıxa bilər. Onun qabığı qabarıq, qəhvəyi, boz-qəhvəyi və ya qəhvəyi rəngdədir və mərkəzi bir kili (keel) var, bu da piramida şəklində yivlər və xəndəklərdən ibarətdir. Yaşlı tısbağalar adətən aşınmış və ya köhnəlmiş qabıq göstərir. Tam yetişmiş bir tısbağanın çəkisi 1 kiloqrama qədər çıxa bilər. Meşə tısbağasının kariotipi 50 xromosomdan ibarətdir. Böyük pulcuqlar qara və ya sarı xətlər nümayiş etdirir. Meşə tısbağasının plastronu (alt qabıq) sarı rəngdədir və tünd ləkələrə malikdir. Plastronun arxa kənarı V şəklində bir çentik ilə bitir. Bəzi fərdlərin başının üst səthi tünd bozdan tam qaraya qədər dəyişir və bəzən sarı ləkələrlə örtülür. Boyun, çənə və ayaqların alt səthi narıncıdan qırmızıya qədər dəyişir və bəzi fərdlərdə alt çənə boyunca zəif sarı zolaqlar ola bilər. Rəng canlılığında mövsümi dəyişikliklər müşahidə edilir. Yayılması və yaşayış mühiti Meşə tısbağası əsasən Yeni İngiltərə ştatlarında, Nova Skotiyada, qərbdə Miçiqanda, şimali İndianada və Minnesotada, cənubda isə Virciniyada tapılır. Ümumilikdə, yayılma ərazisi parçalanmışdır və populyasiyalar tez-tez kiçik və təcrid olunmuşdur. Ümumi populyasiyanın təxminən 30%-i Kanadada yerləşir. Bu tısbağa qumlu dibi və sıx bitki örtüyü olan yavaş axan çayları üstün tutur. Bu çayların yumşaq dibi və palçıqlı sahilləri qışlamaq üçün ideal şərait yaradır. Həmçinin, çayların kənarındakı ərazilər (adətən açıq günbəzlərlə) yuva qurmaq üçün istifadə olunur. Yazdan yayın sonuna qədər meşələr, çəmənlər, bataqlıqlar, yaşıl çəmənlər və qunduz gölləri kimi açıq ərazilərdə keçirilir. İlin qalan hissəsində isə yuxarıda qeyd olunan su yollarında qalır. Təkamül tarixi Keçmişdə meşə tısbağası populyasiyaları buzlaqların genişlənməsi ilə cənuba doğru məcbur edilmişdir. Rancholabrean dövründən (300,000–11,000 il əvvəl) qalıqlar Corciya və Tennessi kimi ştatlarda tapılmışdır ki, bu da onların hazırkı yayılma ərazisindən cənubda yerləşir. Buzlaqların geri çəkilməsindən sonra meşə tısbağası koloniyaları şimaldakı ənənəvi yayılma ərazilərinə (məsələn, Nyu-Brunsvik və Nova Skotiya) qayıda bilmişdir. Yuva qurma davranışı Meşə tısbağası yumurta qoymaqla çoxalır və yuva qurma xaricində valideyn qayğısı göstərmir. Buna görə də yuva yerlərinin seçimi və keyfiyyəti balaların sağ qalmasını və uyğunluğunu müəyyən edir; buna görə də dişilər yuva yeri seçimi və tikintisinə çox vaxt və enerji sərf edirlər. Dişilər yuva yerlərini torpaq temperaturuna əsasən seçirlər (daha isti torpaq temperaturu olan yerləri üstün tuturlar), lakin torpaq tərkibinə görə seçim etmirlər. Orta yuva ölçüsü 10 sm enində və 7,5 sm dərinliyindədir. Həmçinin, dişilər daşqın və yırtıcılardan qaçmaq üçün yüksək ərazilərdə yuva qururlar. Yumurta qoyduqdan sonra dişilər yuvanı yarpaqlar və ya torpaqla örtərək yırtıcılardan gizlədirlər və sonra növbəti cütləşmə mövsümünə qədər yuvanı tərk edirlər. Yuva yerləri eyni dişi tərəfindən bir neçə il istifadə edilə bilər. Yuva qurma çaylar boyu baş verdiyi üçün dişilər erkəklərə nisbətən çay ətraflarında daha çox vaxt keçirirlər.
https://movementoflife.si.edu/species/wood-turtle/
https://www.fws.gov/species/wood-turtle-glyptemys-insculpta
https://ontarionature.org/programs/community-science/reptile-amphibian-atlas/wood-turtle/
https://www.ontario.ca/page/wood-turtle
https://www.oriannesociety.org/priority-species/wood-turtle/?v=f69b47f43ce4
https://www.marylandzoo.org/animal/wood-turtle/
https://en.wikipedia.org/wiki/Wood_turtle
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
