Meksika qazma qurbağası (Rhinophrynus dorsalis) - Rhinophrynidae fəsiləsinin yeganə yaşayan nümayəndəsi. Bu növ taksonomiyası və morfologiyası baxımından unikaldır və qazdıqları yuvalarda vaxtının çoxunu keçirmək üçün xüsusi uyğunlaşmalara malikdir. Bu uyğunlaşmalara kiçik, iti burun və üz, keratinləşmiş quruluşlar, ön ətraflarda pərdə olmaması və yeraltı qarışqa və termitlərlə qidalanmağa kömək edən xüsusi dil morfologiyası daxildir. Bədəni eni və uzunluğu demək olar ki, bərabərdir. Tünd qəhvəyi ilə qara rəngdədir və bel nahiyəsində qırmızı-narıncı zolaq və bədənində rəng ləkələri var. Cins adı olan Rhinophrynus, qədim yunan dilindəki "rhis" (burun) və "phrunē" (qurbağa) sözlərindən törəyib və "burunlu qurbağa" mənasını verir. Təsvir Meksika qazma qurbağası unikal görünüşə malikdir ki, bu da onu digər orqanizmlərdən asanlıqla fərqləndirməyə imkan verir. Bu növün bədəni düz olub, eni və uzunluğu demək olar ki, bərabərdir. Bədəni sərbəst şəkildə yığılmış qırışıqlı dəri ilə örtülüdür ki, bu da qurbağa cütləşmə çağırışı zamanı şişdikdə gərgin və parlaq olur. Başı kiçik və üçbucaq şəklindədir, bədəndən kiçik bir nöqtə şəklində çıxır və çox kiçik gözlərə malikdir. Onların boyunları və görünən qulaq dəlikləri və ya timpanları yoxdur. Ayaqları qısa və əzələlidir və adından da göründüyü kimi qazma üçün uyğunlaşmışdır. Ayaqları da qazma üçün uyğunlaşmışdır, əsasən hər barmağın ucunda dırnaq şəklində keratinləşmiş quruluşlar var. Ön ayaqlarında barmaqlar arasında pərdə yoxdur ki, bu da qazma üçün onları sərbəst edir, arxa ayaqları isə qısa və geniş pərdəlidir. Yayılması Meksika qazma qurbağası Mərkəzi Amerikanın, Meksikanın və ABŞ-nin cənub Texasının aşağı ərazilərində tropik və subtropik quru genişyarpaqlı meşələrdə, savannalarda və tikanlı kolluqlarda (məsələn, Tamaulipan mezquital) tapılır. Geniş yayılması səbəbindən növ IUCN tərəfindən "ən az narahat edici" kateqoriyasına daxil edilmişdir, lakin bəzi yerli və regional populyasiyalar müxtəlif hökumətlər tərəfindən qorunur və təhlükə altında olan növ kimi siyahıya alınır. Rhinophrynus dorsalis ABŞ-nin cənub Texasının Aşağı Rio Qrande vadisindən başlayaraq Meksika körfəzi və Karib dənizinin sahilboyu aşağı əraziləri boyunca, o cümlədən Yukan yarımadasının böyük hissəsində, şimali Qvatemala, Beliz, şimal-qərb Honduras və şimal-şərq Nikaraquadan təcrid olunmuş bir qeydə qədər yayılmışdır. Digər coğrafi təcrid olunmuş populyasiya Sakit okean sahilinin aşağı ərazilərində, Meksikanın cənub Miçoakanından başlayaraq Qvatemala, El Salvador, Nikaraquaya, Honduras və şimal-qərb Kosta-Rikanın sahil ərazilərinə qədər tapılır. Yaşayış mühiti Onun təbii yaşayış yerlərinə meşə, savanna, kolluqlar, çəmənliklər və daxili su hövzələri daxildir. Əsasən tropik quru və rütubətli meşələrin aşağı ərazilərində yaşayır. Adətən mövsümi su basan ərazilərlə əlaqələndirilir, çünki çoxalma üçün müvəqqəti göllərə güvənir. Qurmaq dövründən sonra quru mövsümdə adətən yeraltında qalır. Yumurtaları və sürfələri güclü yağışlardan sonra yaranan müvəqqəti su tutarlarında inkişaf edir və yetkin fərdlər kifayət qədər kiçik ərazilərdə qalır. Davranış Bu növ gecə fəaldır. Bu qurbağalar quru mövsümdə su çatışmazlığından əziyyət çəkməmək üçün yuva qazırlar. Onlar güclü qısa ətrafları və dırnaqları ilə torpağı qazaraq yuva yaradırlar. Qurbağa bu yuva içərisində uzun müddət quraqlıq şəraitində yaşaya bilir. Qurbağa səs çıxardıqda və ya həyəcanlandıqda bədəni şişir və artıq qısa olan başı və ətrafları demək olar ki, yox olan bir balon şəklini alır. Bu mexanizm dərin öyrənilməyib və onun fiziologiyasını müəyyən etmək üçün daha çox tədqiqat tələb edə bilər. Qidalanma Meksika qazma qurbağası əsasən yeraltı qidalandığı qarışqa və termitlərlə qidalanır. Onların xüsusiyyətləri yeraltı qidalanma üçün uyğunlaşmışdır, xüsusilə dilin irəli doğru hərəkət etdirilməsi ilə digər qurbağalarda görünən dil çevirmə mexanizmindən fərqlənir. Bu üsul anuranlar arasında unikaldır və yuvalarda kiçik həşəratları tutmaq üçün yüksək dərəcədə ixtisaslaşmışdır. Çoxalma və həyat dövrü Bu növün xarakterik olaraq qısa və partlayıcı çoxalma dövrü var ki, bu da adətən yalnız bir-üç gün davam edir. Bu partlayıcı çoxalma və quru mövsümlü meşələrin ekoloji şəraiti onların courtship davranışı və erkək-dişi qarşılıqlı əlaqələrinin təkamülünə təsir göstərmişdir. Bu növdə ölçü cinsi dimorfizmi mövcuddur, dişilər erkəklərdən daha böyükdür və qısa çoxalma dövründə erkək-erkək mübarizələri demək olar ki, yoxdur. Erkək-erkək rəqabəti və ərazi müdafiəsinin olmaması səbəbindən dişilər cütləşmək üçün erkəkləri reklam çağırışlarının tezliyi və tonallığına əsasən seçirlər. Reklam çağırışlarının xüsusiyyətləri dişilərə erkəklərin ölçüsü haqqında məlumat verir ki, bu da daha böyük dişilərin daha kiçik erkəklər əvəzinə daha böyük cütləşmə partnyorlarını seçməsinə təsir göstərir.
https://amphibiaweb.org/species/4319
https://animaldiversity.org/accounts/Rhinophrynus_dorsalis/
https://animalia.bio/mexican-burrowing-toad
https://safariarie.ca/blog/mexican-burrowing-toad/
https://amphibiaweb.org/cgi/amphib_query?where-genus=Rhinophrynus&where-species=dorsalis&account=lannoo
https://www.sealifebase.se/summary/Rhinophrynus-dorsalis.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Mexican_burrowing_toad
Tarix : 5 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
