Mədəniyyətin fərdi təsiri və inkişafı modeli (Cultural Influence and Development Model) - Bir şəxsin mədəniyyət tərəfindən necə təsirləndiyini və bu təsirlərin onun şəxsi inkişafı ilə necə əlaqələndiyini izah edən yanaşma. Bu model mədəniyyətin fərdi düşüncə, davranış və şəxsiyyət inkişafı üzərindəki rolunu anlamağa çalışır. Bu yanaşma, insanın sosial, psixoloji inkişafını mədəniyyətin formalaşdırdığı bir çərçivədə izah edir. Əsas amillər 1. Mədəniyyət və şəxsiyyətin inkişafı: Mədəniyyət fərdin şəxsiyyətini, dəyərlərini və normalarını formalaşdırır. Bu, hər bir fərdin mədəni mühitində böyüdükcə davranışları və düşüncə tərzinin necə inkişaf etdiyini göstərir. Mədəniyyət fərdlərin qarşılaşdıqları sosial və ailəvi strukturdan, təhsil sistemindən və gündəlik həyat təcrübələrindən təsirlənərək onların şəxsiyyətlərini inkişaf etdirir. 2. Dəyərlər və normaların təsiri: Mədəniyyət, fərdlərin nəyi doğru və ya yanlış, yaxşı və ya pis olaraq qəbul etdiklərini müəyyən edir. Bu, onların həyat seçimlərini, qərarlarını və münasibətlərini formalaşdırır. Mədəni dəyərlər və normlar, sosial rol və məsuliyyətləri, fərdi müstəqilliyi və kollektivliyi müəyyən edir. 3. Mədəniyyətin emosional və psixoloji təsiri: Fərdin özünü və başqalarını necə hiss etməsi, mədəniyyətin formalaşdırdığı psixoloji və emosional mühitlə sıx əlaqəlidir. Məsələn, kollektivist mədəniyyətlərdə ailə və icma üzvləri ilə bağlılıq və həmrəylik ön planda durur, fərdi mədəniyyətlərdə isə şəxsi azadlıq və müstəqillik daha önəmlidir. 4. Davranış və sosial əlaqələr: Mədəniyyət, fərdin sosial bacarıqlarını və münasibət qurma tərzini təyin edir. İnsanlar mədəni mühitlərinə uyğun olaraq digər insanlarla münasibətlərini qurur və əməkdaşlıq, rəqabət, dostluq və ya ailə bağlarını necə inkişaf etdirəcəyini müəyyənləşdirir. 5. Təhsil və mədəniyyət: Təhsil mədəniyyətin əks etdirilməsində və fərdi inkişafda mühüm rol oynayır. Mədəniyyətin fərdlərə təqdim etdiyi təhsil və məlumatlar onların dünyagörüşünü, davranışlarını və peşə seçimini təsir edir. Fərdi inkişafın təhsil vasitəsilə necə inkişaf etdiyi, bu modeldə çox vacib bir yer tutur. 6. Mədəniyyətlərarası əlaqələr və inkişaf: İnsanlar müxtəlif mədəniyyətlərlə qarşılaşdıqca, mədəniyyətlərarası münasibətlər fərdin inkişafında yeni perspektivlər və bacarıqlar gətirir. Bu, fərdlərin daha geniş bir dünyagörüşünə sahib olmalarını və mədəniyyətlərarası anlaşmanı inkişaf etdirmələrini təmin edir. 7. Fərdi seçimlər və mədəniyyətin əks-təsiri: Mədəniyyətin fərd üzərindəki təsiri qarşılıqlı və daim dəyişən bir prosesdir. Fərdlər müəyyən bir mədəni mühitdə böyüsələr də, zamanla bu mədəniyyətin təsirlərini mənimsəyə, öz fərdi kimliklərini inkişaf etdirə bilərlər. Bu, mədəniyyət və fərdi seçimlər arasında dinamik qarşılıqlı əlaqə yaradır.
https://www.researchgate.net/publication/12308473_Cultural_influences_on_developmental_processes_and_outcomes_Implications_for_the_study_of_development_and_psychopathology
https://www.verywellmind.com/what-is-sociocultural-theory-2795088
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11014742/
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1467-6281.1988.tb00200.x
https://online.maryville.edu/blog/cultural-influences-on-child-development/
https://www.sciencedirect.com/topics/social-sciences/cultural-models
Tarix : 19 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
