Matilda effekti - Elmi tədqiqatlar və kəşflərdə qadınların adlarının və tövhələrinin nəzərə alınmaması və ya az qiymətləndirilməsi fenomenini izah edən termindir. Bu effektin adı, Matilda Joslyn Gage adlı bir qadın fəlsəfəçisi və yazıçısından götürülüb. O, çoxsaylı elmi kəşflərə tövhə vermiş, lakin adətən bu kəşflər kişi alimlərinə aid edilmişdir. Matilda effekti, xüsusilə tarixdə qadınların elmdəki rolunun yetərincə qiymətləndirilməməsi, elmi işlərdə onların iştirakının qəsdən və ya qeyri-ixtiyari şəkildə gözardı edilməsi ilə əlaqələndirilir. Bu fenomen, gender bərabərsizliyinin nəticəsi kimi görülür və elmi cəmiyyətdə qadınların uğurlarının əhəmiyyətsizləşdirilməsinə səbəb ola bilər. Müsbət cəhətləri 1. Gender bərabərliyinə diqqət: Gender bərabərsizliklərinin elmdə və digər sahələrdə necə özünü göstərdiyini ortaya qoyur. Bu, qadınların daha çox tanınması və qiymətləndirilməsi üçün diqqət çəkir. 2. Tarixi ədalətin təmin olunması: Qadınların elmdəki real töhfələrinin qiymətləndirilməməsi, tarixi səhvlərin düzəldilməsini zəruri edir. Bu, qadınların elmi dünyadakı əhəmiyyətli rolunu bərpa etmək və gələcək tədqiqatçılar üçün ilham mənbəyi yaratmaq məqsədini daşıyır. 3. Qadın alimlərinə dəstək: Elmi dünyada qadın alimlərinin daha çox tanınması üçün ehtiyac olduğunu vurğulayır. Bu, onları daha çox təşviq edir və həmkarları arasında daha bərabər mühitin yaranmasına kömək edir. 4. Kariyerada irəliləyiş: Qadınların elmdə daha çox tanınması, onların kariyeralarında irəliləyiş və müvəffəqiyyət şanslarını artırır. Bu da cəmiyyətdə bərabər inkişaf və tərəqqinin təməlini qoyur. Mənfi cəhətləri: 1. Əsl tövhələrin qiymətləndirilməməsi: Qadınların elmi töhfələrinin yanlış istiqamətləndirilməsinə və ya göz ardı edilməsinə səbəb olur. Bu, elmin inkişafını məhdudlaşdırır və yanlış təmsil etməyə səbəb ola bilər. 2. Elmdə qadınların ikincil rolu: Bu effekt, qadın alimlərinin bir çoxunun işlərini və kəşflərini “kişi alimləri” ilə əlaqələndirərək, qadınların elmdəki əsl əhəmiyyətini qiymətləndirməməyə səbəb olur. Bu da genderin əsassız olaraq elmdəki rolunu zədələyir. 3. Əlavə təzyiq və ədalətsizlik: Qadınların elmdə bərabər qiymətləndirilməməsi, əlavə təzyiq yaradır. Bu, onların uğurlarını daha çətin əldə etmələrinə və tanınmalarına səbəb olur, həmçinin elmi və sosial mühitdə ədalətsizliyə yol açır. 4. Cəmiyyətin və tədqiqatçılarının mövqeyi: Bu fenomen, qadınların elmdəki tövhələrini qiymətləndirən bir çox cəmiyyətin və tədqiqatçıların gözləntilərini yanlış yönəldir. Bu, uzun müddət boyunca cəmiyyətin yanlış düşünməsinə səbəb ola bilər.

İstinadlar

https://www.jstor.org/stable/285482

https://www.caut.ca/bulletin/2019/02/matilda-effect

https://kingkong-mag.com/en/matilda-effect/

https://sustainable-nano.com/2017/03/08/what-is-the-matilda-effect-and-how-can-we-improve-recognition-of-women-scientists/

https://citinde.ei.udelar.edu.uy/uploads/bibliografia/14fd7540c58d2c8110c7ace0397c23fed70d48ba.pdf

https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/030631293023002004

https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/030631293023002004

Tarix : 22 dekabr 2024

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.