Mark Akenside (9 Noyabr 1721 – 23 İyun 1770) - İngilis şairi və həkimi idi. Həyatı Akenside, İngiltərənin Newcastle upon Tyne şəhərində bir ət kəsəni olan atanın oğlu olaraq doğulmuşdur. Uşaqlıqda atasının balta ilə aldığı bir zərbədən dolayı bütün həyatı boyunca bir qədər əskik addım atmışdır. Onun bütün ailəsi "Dissenters" (dini azlıqlar) idi və əvvəlcə Newcastle şəhərindəki Krallıq Azad Qrammatika Məktəbinə, sonra isə şəhərdəki dissenting akademiyasına göndərildi. 1739-cu ildə isə dini təhsil almaq məqsədilə Edinburq Universitetinə göndərildi. Burada gələcəkdə keşiş olmağı planlayırdı və xərclərini dini azlıq cəmiyyəti tərəfindən təyin olunan xüsusi bir fond ödəyirdi. Akenside artıq 1737-ci ildə "The Virtuoso" adlı əsərini yazaraq Gentleman's Magazine-də dərc etmişdi. 1738-ci ildə isə "A British Philippic, occasioned by the Insults of the Spaniards, and the present Preparations for War" adlı bir əsərini də ayrıca çap etdirdi. Bir qış boyunca təhsilini dini sahədə davam etdirən Akenside, sonra tibb sahəsinə keçməyə qərar verdi və dini təhsil üçün ayrılmış pulları geri ödəyərək deist oldu. Dr. Samuel Johnson-a görə, onun siyasəti "ağırsız şəkildə alt-üst etmək və ya bir şey qurulması barədə çox az qayğı göstərmək" olaraq xarakterizə olunurdu. Tobias Smollett-in The Adventures of Peregrine Pickle əsərində, o, respublikan həkimi olaraq tənqid edilirdi. 1740-cı ildə Edinburq Tibb Cəmiyyətinə üzv seçildi. Onun ambisiyaları artıq peşəsindən kənara çıxır və danışıq qabiliyyətləri ona gələcəkdə parlamentə daxil olmağı ümid etməyə imkan verirdi. 1740-cı ildə "Ode on the Winter Solstice" adlı əsərini kiçik bir şeir kitabında çap etdi. 1741-ci ildə Edinburqdan Newcastle'a qayıdan Akenside, özünü cərrah kimi tanıtmağa başladı, ancaq həkimlik etdiyi şübhə doğurur. Bu dövrdən etibarən onun Jeremiya Dyson ilə olan dostluğu başladı və bu dostluq ömür boyu davam etdi. Ədəbi karyera 1738-ci ildə Morpeth-ə etdiyi bir səfərdə, Akenside "The Pleasures of the Imagination" adlı didaktik şeirini yazmaq fikrinə gəldi. Bu əsər çox yaxşı qarşılandı və daha sonra "gözəl təsvirlər və zəngin dilində böyük gözəlliyə sahib" olaraq təqdir edildi. Bu şeir bir neçə xarici dilə tərcümə olundu. Akenside, London'a 1743-cü ilin sonlarında gəldi və şeirini Robert Dodsley'ə £120 qarşılığında təqdim etdi. Dodsley, qiyməti çox yüksək hesab etdi, lakin şeiri Alexander Pope-a təqdim edərək bu yazıçının "adi bir yazıcı olmadığını" söylədikdən sonra şeir kitabını qəbul etdi. Əsərin üç bölümü 1744-cü ilin yanvarında dərc olundu. Akenside öz məqsədini belə açıqlayır: "formal prinsiplər vermək və ya birbaşa mübahisələrə girməkdən çox, təbiətin ən cazibədar mənzərələrini göstərməklə, təsəvvürü genişləndirmək və harmonizə etmək, və bununla da insanların zehinlərini dini, əxlaqi və mülki həyatla bağlı oxşar bir düşüncə və zövqə yönəltmək". Onun imkanı bu ambisiyanı gerçəkləşdirmək üçün kifayət etmədi, təsəvvürü abstraksiyalarla çox məşğul olduğu üçün çətinliklərə düşdü, amma iş yaxşı qarşılandı. Thomas Gray, Thomas Warton'a yazdığı məktubda əsəri "orta səviyyədən yuxarı" olaraq qiymətləndirmiş, lakin "tez-tez qarışıq və başa düşülməz olduğunu və Hutchinsonun dilinə çox büründüyünü" qeyd etmişdir. Əsərləri Akenside'nin Poetical Works adlı ən nüfuzlu nəşri 1996-cı ildə Robin Dix tərəfindən hazırlanmışdır. Əhəmiyyətli bir əvvəlki nəşr isə Alexander Dyce tərəfindən 1834-cü ildə hazırlanmışdır və Britaniya Şairlərinin Aldine Nəşrində yer almışdır, sonrakı nəşrlərdə kiçik əlavələr edilərək təkrar çap edilmişdir. Dyce'nin nəşrinə əlavə olaraq, Johnson's Lives of the Poets və Charles Bucke'nin The Life, Writings and Genius of Akenside (1832) əsərləri də Akenside'nin həyatı və əsərləri barədə faydalı məlumatlar təqdim edir.
https://www.britannica.com/biography/Mark-Akenside
https://mypoeticside.com/poets/mark-akenside-poems
https://poets.org/poet/mark-akenside
https://litfl.com/mark-akenside/
https://history.rcp.ac.uk/inspiring-physicians/mark-akenside
https://allpoetry.com/Mark-Akenside
https://en.wikisource.org/wiki/Dictionary_of_National_Biography,_1885-1900/Akenside,_Mark
Tarix : 4 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
