Marib çayı (Mareb çayı) - Afrikada yerləşən və əsasən Eritreya və Efiopiya ərazilərindən axan əhəmiyyətli bir çay. Çayın mənbəyi Efiopiyanın şimalındakı yüksək dağlıq ərazilərdən başlayır və Eritreya ərazisindən keçərək şərqə doğru axır. Aşağı axarında Qaş çayı adı ilə tanınır və nəticədə Sudan sərhədinə çatır. Çayın uzunluğu təxminən 800 kilometrdir və onun hövzəsi geniş bir ərazini əhatə edir. Marib çayının axımı mövsümi xarakter daşıyır. Yağışlı mövsümdə (iyundan sentyabra qədər) çayın səviyyəsi kəskin şəkildə qalxır, bəzən daşqınlara səbəb olur. Quru mövsümdə isə axın zəifləyir və bəzi hissələrində tamamilə quruyur. Bu xüsusiyyəti onu kənd təsərrüfatı üçün həm faydalı, həm də çətin edir. Tarixi və mədəni əhəmiyyəti Marib çayı qədim dövrlərdən bəri regionun mədəni və iqtisadi həyatında mərkəzi rol oynamışdır. Çayın adı qədim mənbələrdə, o cümlədən Səba krallığı ilə bağlı tarixi yazılarda qeyd olunur. Səba krallığı dövründə (e.ə. 8-7-ci əsrlər) Marib çayı ətrafında inşa edilən suvarma sistemləri və bəndlər bölgənin kənd təsərrüfatını inkişaf etdirmişdir. Çayın sahilində yaşayan xalqlar üçün Marib həm su mənbəyi, həm də mədəni simvol olmuşdur. Müasir dövrdə də çay ətrafında yaşayan icmalar üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Ekoloji sistem və təbiət Marib çayının hövzəsi müxtəlif ekosistemləri dəstəkləyir. Çayın yuxarı axarları meşəlik və dağlıq ərazilərdən keçdiyi üçün burada zəngin flora və fauna növləri mövcuddur. Aşağı axarlarda isə çay quraq və yarımsəhra zonalarından axır, burada bitki örtüyü daha seyrəkdir. Çayın ekoloji tarazlığı bölgədəki insan fəaliyyətləri (məsələn, kənd təsərrüfatı və suvarma layihələri) nəticəsində təhlükə altındadır. Daşqınlar və quruluq dövrləri də ekosistemə təsir göstərir. İqtisadi əhəmiyyəti Marib çayı əsasən kənd təsərrüfatı üçün istifadə olunur. Çayın suyu ilə suvarılan ərazilərdə taxıl, pambıq və digər məhsullar yetişdirilir. Lakin çayın axımının qeyri-müntəzəm olması kənd təsərrüfatı üçün çətinlik yaradır. Yağışlı mövsümdə daşqınlar əkin sahələrinə ziyan vura bilər, quru mövsümdə isə su çatışmazlığı yaranır. Son illərdə hökumətlər və beynəlxalq təşkilatlar Marib çayının suyunun daha effektiv idarə edilməsi üçün layihələr həyata keçirirlər. Bu layihələrə suvarma sistemlərinin modernləşdirilməsi, bəndlərin inşası və daşqınların qarşısının alınması daxildir. Müasir problemlər və təhlükələr Marib çayı ilə bağlı əsas problemlər bunlardır: Su ehtiyatlarının məhdud olması: Çayın axımının qeyri-müntəzəm olması və quru mövsümdə suyun azalması. Ekoloji təhlükələr: Kənd təsərrüfatı və suvarma layihələri çayın ekosisteminə zərər verir. Daşqınlar: Yağışlı mövsümdə çayın daşması əkin sahələrinə və yaşayış məntəqələrinə ziyan vura bilər. Beynəlxalq münaqişələr: Çayın Efiopiya, Eritreya və Sudan arasında sərhəd zonasında yerləşməsi su ehtiyatlarının bölüşdürülməsi ilə bağlı münaqişələr yarada bilər.
https://www.britannica.com/place/Mereb-River
https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/b9558eb4-beb9-4b2d-970c-224d620043ea/content/w7320b22.htm
https://www.mindat.org/feature-330941.html
https://www.wikidata.org/wiki/Q1474323
https://www.davidrumsey.com/luna/servlet/view/all/what/Rivers/Art/where/Mareb+River+%28Eritrea+and+Ethiopia%29?sort=Pub_List_No_InitialSort%2CPub_Date%2CPub_List_No%2CSeries_No
https://allaboutethio.com/trivers.html
https://www.alamy.com/stock-photo/mareb-river.html?sortBy=relevant
Tarix : 3 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
