Malta iti - Həm İtaliyadan gələn qədim bir cırtdan, ağ tüklü it cinsinə, həm də Malta adası ilə əlaqələndirilən və eyni zamanda Bichon, Bolonyese və Havanese cinsləri ilə genetik baxımdan bağlı olan müasir bir oyuncağabənzər it cinsinə aiddir. Taksonomiya Müasir və qədim cinslər arasında dəqiq bir əlaqə olub-olmadığı məlum deyil. Nicholas Cutillo, Malta itlərinin spitz tipli itlərdən törəyə biləcəyini və qədim növün qısa burunlu, dik qulaqlı və iri başlı sonrakı Pomeranian cinslərinə bənzədiyini irəli sürmüşdür. Stanley Corenin fikrincə, bu iki növ, ehtimal ki, insan yoldaşı kimi istifadə edilən ilk itlərdən olmuşdur. Müasir Malta iti ənənəvi olaraq ipək kimi saf ağ tüklərə, sallanan qulaqlara və arxasına doğru qıvrılan quyruğa sahibdir və çəkisi 3–4 kq arasında olur. Malta itləri tüklərini tökmür. Bu cins əsasən yoldaşlıq, bəzək və ya yarışmalarda iştirak üçün saxlanılır. Qədim dövrlərdə Malta itləri Qədim Malta iti qədim dövrlərdə ən yayılmış və ya ən sevilən ev heyvanı, yaxud ev iti olduğu görünür. Müxtəlif ölçülərdə və formalarda itlər qədim vaza və amforaların üzərində təsvir edilmişdir. Bu itlərə Qədim Yunan və Roma ədəbiyyatında çoxsaylı istinadlar mövcuddur. Qədim müəlliflər onun mənşəyini Aralıq dənizində yerləşən və latınca Melita adlandırılan Malta adası ilə əlaqələndirmişlər. Bu ad, adadakı Kartaca şəhərinin adından - Melite-dən gəlir. Bəzi digər mənbələr isə mənşəyini Korfuya yaxın və müasir Xorvatiyanın Dalmasiya sahillərində yerləşən Adriatik dənizindəki Mljet adası ilə əlaqələndirir, hansı ki, latınca Melita adlanırdı. Mənşəyi barədə qeyri-müəyyənlik hələ də davam etsə də, son elmi araşdırmalar ümumiyyətlə Malta ilə əlaqələndirilməsini dəstəkləyir. Müasir dövrdə Malta iti İt genetikası üzrə mütəxəssislər bildirirlər ki, qədim Malta itinin zəngin tarixinə baxmayaraq, müasir Malta iti, digər bir çox it cinsləri kimi, nəsil şəcərəsi baxımından qədim genealoji köklərə bağlana bilməz. Əksinə, o, Viktoriya dövründə mövcud it növlərinin nizamlı şəkildə çarpazlaşdırılması yolu ilə formalaşmış və ayrıca bir cins kimi qeydə alınmışdır. Malta iti və ona bənzər cinslər, məsələn, Havanese, Bişon və Bolonez itləri doğrudan da bir-biri ilə qohumdur. Ehtimal edilir ki, bu cinslər iki əsr əvvəl yalnız bir neçə kiçik ölçülü it növünün seçilərək cütləşdirilməsi nəticəsində yaranmış və bu səbəbdən genetik daralmaya məruz qalmışdır. Xüsusiyyətləri Malta iti sıx, parlaq, ipək kimi və hamar tüklərə sahibdir. Tükləri bədən boyunca düz şəkildə uzanır və nə buruq, nə də alt tük qatına malikdir. Rəngi saf ağ olur, lakin açıq fil sümüyü və ya yüngül qəhvəyi ləkələrə icazə verilir. Çəkisi: Adətən 3–4 kq arasında dəyişir. Boyu: Dişilər 20–23 sm, erkəklər isə bir qədər uzun olur. Xasiyyəti: Canlı, sakit və mehriban bir itdir. Tüklənmə: Tük tökmür və bu səbəbdən də allergiyası olan insanlar üçün tövsiyə edilir. Gözyaşı ləkələri: Digər ağ itlər kimi, gözyaşı ləkələri göstərə bilərlər. Sağlamlıq problemləri Bu cins bəzi qaraciyər və ürək xəstəliklərinə, eləcə də luxasiya olunan patellaya meyilli ola bilər. Xüsusilə "Patent Ductus Arteriosus" kimi xəstəliklər üçün müayinə olunmalıdır. İstifadə sahələri Malta iti əsasən yoldaşlıq, bəzək və ya yarışmalar üçün saxlanılır. Stanley Corenin araşdırmasına görə, zəkasına görə 79 cins arasında 59-cu yerdə qərarlaşır. Ömrü 2024-cü ildə Böyük Britaniyada aparılan bir araşdırmaya görə, Malta itinin orta ömrü 13.1 il təşkil edir. Bu, təmiz cins itlər üçün 12.7 il, qarışıq cinslər üçün isə 12 il olan ortalamadan daha yüksəkdir. 2024-cü ildə İtaliyada aparılan bir araşdırmada isə, cinsin orta ömrü 11 il, ümumi itlər üçün isə 10 il olaraq müəyyən edilib.
https://www.akc.org/dog-breeds/maltese/
https://www.britannica.com/animal/Maltese-dog
https://www.petmd.com/dog/breeds/maltese
https://www.thekennelclub.org.uk/search/breeds-a-to-z/breeds/toy/maltese/
https://www.webmd.com/pets/dogs/what-to-know-maltese
https://www.lombardvet.com/services/dogs/breeds/maltese
https://www.hillspet.co.za/dog-care/dog-breeds/maltese
Tarix : 27 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
