Lima sindromu - əsir götürənin qurbanla müsbət əlaqə qurduğu psixoloji hal. Bu sindrom öz adını psixoloji terminin yaranmasına səbəb olan bir sıra hadisələrin baş verdiyi Perunun paytaxtı Limadan alır. Lima sindromu, adətən uzun müddət ərzində qaçırılan insanlarda inkişaf edən xüsusi bir psixoloji pozğunluq növü kimi təsnif edilir. Bəzi aspektlərdə Stokholm sindromu ilə oxşar olsa da, Lima Sindromu daha fərqli xüsusiyyətlərə malikdir. Belə ki, bu sindromda Stokholm sindromunun əksinə əsir götürənlər girovlara qarşı müsbət hisslərə sahib olur, habelə onların motivləri və hərəkətlərinə rəğbət hissi edir, onlara qarşı simpatiya yarandığı üçün qurbanları azad edirlər. Girov götürənlərlə bu sıx emosional əlaqə girovların reallıqdan qopmağına və onların düşdüyü vəziyyətə təhrif olunmuş baxışına səbəb ola bilər. Qurbanlar vəziyyətlərinin ciddiliyini inkar edə və ya əsir götürənlərin hərəkətlərinə haqq qazandıra bilər, hətta daha irəli gedərək əsirlikdə qalmağa kömək etmək edə bilərlər. Lima sindromunun aşkarlanması və müalicəsi psixoloji proseslərin mürəkkəbliyi səbəbindən çətin olaraq xarakterizə olunur. Tarixi Lima sindromu adını 1996-cı ilin sonlarında Perunun Lima şəhərində başlayan girov böhranından almışdır. Bu böhran zamanı Yaponiya səfirinin keçirdiyi ziyafətdə bir neçə yüz qonaq girov götürüldü. Əsirlərin çoxu yüksək səviyyəli diplomatlar və dövlət məmurları idi. Onları əsir götürənlər Tupac Amaru İnqilab Hərəkatının (MTRA) üzvləri idilər, əsas tələbləri isə MTRA üzvlərinin həbsdən azad edilməsi idi. Böhranın ilk ayında çoxlu sayda girov azad edildi. Xüsusiyyətləri və simptomları Lima sindromunu yaşayan insanlar, dəyişdirilmiş psixi vəziyyətlərini əks etdirən müxtəlif psixoloji simptomlarla qarşılaşa bilərlər. Bu problemin ümumi əlamətləri və təzahürlərindən bəziləri bunlardır: 1. Girov götürənlərə qarşı həddindən artıq empatiya 2. Girov götürənlərin hərəkətlərinin haqlı hesab etmə 3. Vəziyyətin inkarı 4. Girov götürlənlərlə əməkdaşlıq 5. Girov götürlənlərlə emosional əlaqə Bu simptomlar Lima sindromundan təsirlənən hər bir fərddə müxtəlif şəkildə və intensivlik dərəcələrində özünü göstərə bilər. Bu vəziyyətin könüllü və ya şüurlu olmadığını, əksinə həssaslıq və təhlükənin ekstremal vəziyyətlərində psixoloji müdafiə mexanizmi kimi yarandığını qəbul etmək vacibdir. Səbəblər və risk faktorları Lima sindromu adam oğurluğu kontekstində qarşılıqlı təsir göstərən psixoloji, emosional və vəziyyətə bağlı amillərinin birləşməsi nəticəsində yaranır. Bu sindromla əlaqəli bəzi səbəblər və risk faktorları bunlardır: 1. Emosional: girov götürənlər qurbanların şüuruna və davranışlarına təsir etmək üçün emosional manipulyasiya üsullarından istifadə edə bilərlər. 2. İzolyasiya: xarici dünya ilə əlaqənin olmaması və xarici istinadın itirilməsi girov götürənlərlə əlaqənin möhkəmlənməsinə kömək edə bilər. 3. Qorxu və təhdidlər: zorakılıq, işgəncə və ya ölüm təhdidləri sağ qalma strategiyası kimi girov götürənlərlə eyniləşdirməyə üstünlük verən emosional hiperaktivasiya vəziyyəti yarada bilər. 4. Emosional əlaqələrin inkişafı: bəzi hallarda oğurlanmış insanlar tənhalıq və çarəsizlik hissini azaltmaq üçün onları əsir götürənlərlə emosional əlaqə qura bilərlər. Nəzərə almaq vacibdir ki, Lima sindromu qurbanın şüurlu seçimi deyil, ekstremal və travmatik vəziyyətlərə kompleks psixoloji reaksiyadır. Bu vəziyyəti effektiv şəkildə həll etmək üçün onun inkişafına kömək edən amilləri başa düşmək vacibdir. Psixoloji və sosial təsir Lima sindromu, onu yaşayan insanların psixi sağlamlığına və emosional rifahına, həmçinin azad edildikdən sonra cəmiyyətə yenidən inteqrasiyasına əhəmiyyətli təsir göstərir. Bu sindromun psixoloji və sosial təsiri müxtəlif aspektlərdə özünü göstərə bilər. Travma sonrası stress pozğunluqları: Lima sindromundan təsirlənən insanlarda qarabasmalar və adam oğurluğu ilə bağlı vəziyyətlərdən qaçınmaq kimi posttravmatik stress əlamətləri inkişaf edə bilər. Uyğunlaşma çətinlikləri: Əsirlikdən azadlığa çıxdıqdan sonra qurbanlar əsirlikdən əvvəlki mühitlərinə uyğunlaşmaqda çətinliklərlə üzləşə bilərlər. Damğalama və sosial mühakimə: Cəmiyyətdə bu sindromun özü və mürəkkəbliyi ilə bağlı anlayışınının olmaması səbəbindən, bu sindromu yaşayan insanlar cəmiyyətdə dağalanma və mühakimə yaşaya bilərlər. Təcrid və yadlaşma: Lima sindromunu yaşamaq başqalarından uzaqlaşma və qopma hissləri yarada, dəstək və anlayış tapmağı çətinləşdirə bilər. Lima sindromundan təsirlənən insanların ehtiyaclarını həm fərdi, həm də cəmiyyət səviyyəsində həll etmək üçün hərtərəfli və şəfqətli yanaşma təmin etmək vacibdir. Psixoloji və emosional dəstək bu insanların sağalmasında və gündəlik həyatlarına yenidən inteqrasiyasında həlledici rol oynayır. Müalicə və müdaxilə Lima sindromunun müalicəsi psixoloji terapiya, emosional dəstək və bəzi hallarda farmakoterapiyanı birləşdirən multidisiplinar yanaşma tələb edir. Bəzi effektiv müalicə strategiyaları və müdaxilə üsulları bunlardır: 1. Koqnitiv-davranış terapiya: Bu terapevtik üsul insanlara Lima sindromu ilə əlaqəli disfunksional düşüncə və davranış nümunələrini müəyyən etməyə və dəyişdirməyə kömək edir. 2. Ekspozisiya terapiyası: adam oğurluğunun travmatik xatirələrinə və emosiyalarına tədricən məruz qalaraq, insanlar təcrübənin psixoloji təsirini emal edə və aradan qaldıra bilərlər. 3. Emosional və sosial dəstək - Psixi sağlamlıq mütəxəssisləri, dəstək qrupları və ailə ilə əlaqə duyğuları ifadə etmək və kömək axtarmaq üçün təhlükəsiz və dəstəkləyici mühit təmin edə bilər. 4. Dərman müalicəsi: Bəzi hallarda Lima sindromu ilə əlaqəli narahatlıq və depressiya əlamətlərini idarə etmək üçün antidepresanlarla dərman müalicəsi tövsiyə oluna bilər. Qarşısının alınması və maarifləndirmə Lima sindromunun qarşısının alınması adam oğurluğu ilə bağlı risk faktorlarının aradan qaldırılmasını və həm fərdi, həm də sosial səviyyələrdə müdafiə və təhlükəsizlik strategiyalarını təşviq etməyi əhatə edir. Bu vəziyyət haqqında məlumatlılığın artırılması onu yaşayan insanlara qarşı anlayışı və empatiyanı inkişaf etdirmək, həmçinin onun aşkarlanması və müalicəsində proaktiv yanaşmanı təşviq etmək üçün vacibdir.
https://www.mentesabiertaspsicologia.com/blog-psicologia/lima-syndrome-psychology-of-kidnappings
https://www.healthline.com/health/lima-syndrome#definition
https://bigthink.com/strange-maps/ten-city-syndromes/
https://tvtropes.org/pmwiki/pmwiki.php/Main/LimaSyndrome
Tarix : 29 noyabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
