Laksa (Jawi: لقس‎) - Cənub-Şərqi Asiyada məşhur olan ədviyyatlı əriştə yeməyi. Laksa, adətən qalın düyü əriştələri ilə hazırlanır və üzərinə toyuq, karides və ya balıq kimi əlavələr qoyulur. Laksanın əksər növləri zəngin və ədviyyatlı kokos köri şorbası ilə və ya asam (tamarind və ya gelugur) ilə dadlandırılmış bulyonla hazırlanır. Peranakan Çin mətbəxindən qaynaqlanan laksa reseptləri adətən Sinqapur, İndoneziya və Malayziyada təqdim olunur. Mənşəyi Laksa, Peranakan Çin mətbəxindən qaynaqlanan bir yeməkdir və tərkibi və hazırlanma üsulları bölgələrə görə əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Laksa, bölgənin müxtəlif yerlərində fərqli növlərdə hazırlandığından, yeməyin dəqiq mənşəyini müəyyənləşdirmək çətindir. Bununla belə, laksanın müxtəlif reseptləri Cənub-Şərqi Asiyada, xüsusən də Sinqapur, Penanq, Medan, Malakka, Palembang və Bataviya (indiki Cakarta) kimi liman şəhərlərindəki tarixi ədviyyat ticarəti yolları boyunca inkişaf etmişdir. Bu liman şəhərləri arasındakı intensiv ticarət əlaqələri reseptlərin də paylaşılmasına imkan yaratmışdır. Laksanın mənşəyi ilə bağlı müxtəlif nəzəriyyələr mövcuddur. Bir nəzəriyyəyə görə, bu yeməyin mənşəyi 15-ci əsrdə Minq Çin donanmasının Zheng He rəhbərliyində Cənub-Şərqi Asiyanın dəniz yollarını araşdırdığı dövrə gedib çıxır. Zheng Henin səfərlərindən əvvəl Çinli miqrantlar artıq Cənub-Şərqi Asiyanın müxtəlif bölgələrində məskunlaşmışdılar, lakin bu səfərlərdən sonra Çinli miqrantların və tacirlərin sayı əhəmiyyətli dərəcədə artdı. Bu Çinli kişilər yerli əhali ilə evlənərək qarışıq irqli icmalar, yəni Peranakan Çinli və ya Boğaz Çinli icmalarını yaratdılar. Malayziyada laksanın ən erkən variantının Malakkada Peranakan Çinlilər tərəfindən tanıdıldığına inanılır. Laksanın adı Peranakan Malay dilində Hokkien dialektindən təsirlənmiş, ədviyyatlı (辣) və qumlu və ya dənəli (沙) anlamına gələn sözlərdən gəlir. Bu, laksanı təşkil edən soğan, balıq və ya ət dənəcikləri, ya da qatılaşmış kokos südünün verdiyi toxuma ilə əlaqədardır. Başqa bir nəzəriyyə isə "laksa" sözünün qədim fars dilində "əriştə" mənasını verən sözdən gəldiyini irəli sürür. Denys Lombardın Le carrefour Javanais. Essai d'histoire globale II kitabına görə, "laksa" sözünün əriştəni təsvir etdiyi ən erkən yazılı qeydlərdən biri, Majapahit dövrünün 1391-ci ilə aid olan Cavanın Biluluk yazılarında "hanglaksa" kimi qeyd edilib. Kavi dilində "hanglaksa" vermiselli istehsalçısı deməkdir. Sanskrit dilində isə "laksa" yüz min deməkdir və bu, vermisellinin çoxsaylı saplarına işarə edir. Fars və ya hind dillərində "laksa" və ya "lakhshah" da vermiselli növünü ifadə edir. Sinqapurda laksanın yerli Sinqapurlu Malaylarla Peranakan Çinlilər arasındakı qarşılıqlı təsirdən sonra yaradıldığına inanılır. Məşhurluğu Laksanın bir neçə növü Malayziya, Sinqapur və İndoneziyada məşhurlaşmış və nəticədə beynəlxalq səviyyədə tanınmışdır. 2011-ci ilin iyul ayında CNN Travel Penanq Asam Laksanı dünyanın ən dadlı 50 yeməyi arasında yeddinci sırada göstərmişdir. Daha sonra, 2011-ci ilin sentyabrında 35,000 iştirakçının qatıldığı bir onlayn sorğuda Penanq Asam Laksa 26-cı yerdə qərarlaşmışdır. Digər tərəfdən, Sinqapur üslubunda Laksa CNN-in "Dünyanın ən yaxşı 50 yeməyi" siyahısında 44-cü yeri tutmuşdur. 2018-ci ildə isə Kuala Lumpur növü Lonely Planet-in Ultimate Eat siyahısında dünyanın ikinci ən yaxşı yemək təcrübəsi olaraq adlandırılmışdır. İndoneziyada laksa ənənəvi rahatlıq yeməyi hesab olunur. Ədviyyatlı isti əriştə şorbası soyuq və yağışlı günlərdə çox sevilir. Bununla belə, onun populyarlığı tez-tez əriştə yerinə düyü ilə istehlak edilən, oxşar ləzzətə malik soto yeməyi tərəfindən kölgədə qalır. Müasir ev təsərrüfatlarında laksanın reseptlərini qarışdırmaq və uyğunlaşdırmaq adi haldır; əgər ənənəvi laksa əriştəsi mövcud deyilsə, onun əvəzinə yapon udon əriştəsi istifadə edilə bilər. Laksa Avstraliyada da məşhur bir yeməkdir. İlk dəfə 1970-ci illərdə Adelaida kimi şəhərlərin restoranlarının menyularında görünən kokos şorbası laksası 2010-cu illərdən bəri Avstraliyanın "mənimsənilmiş" yeməklərindən biri hesab olunur. Darvində laksa yerli bazarlarda tez-tez rast gəlinir. İlk dəfə 2019-cu ilin noyabrında Darvin Beynəlxalq Laksa Festivalı keçirilmişdir. Əriştə şorbası yeməyinə əlavə olaraq, laksa dondurması, laksa şokoladı, laksa piroqu və laksa köftəsi kimi müxtəlif növlər də təqdim olunur.

İstinadlar

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Laksa#Asam_laksa

http://www.sbs.com.au/food/article/2017/02/01/think-you-know-laksa-think-again?cx_navSource=related-side-cx#cxrecs_s

https://scholarhub.ui.ac.id/cgi/viewcontent.cgi?article=1042&context=irhs

http://www.meemalee.com/2011/05/laksa-lemak-malaysia-gordons-great.html

https://www.visitsingapore.com/dining-drinks-singapore/local-dishes/laksa/

https://www.qraved.com/journal/restaurants/6-laksa-khas-indonesia-paling-enak-yang-harus-kamu-coba/

http://asiancorrespondent.com/91144/laksa-discovering-malaysias-signature-dish/

https://www.nationalgeographic.co.uk/travel/2019/02/deconstructing-laksa-fusion-dish-malaysia-and-singapore

http://asiancorrespondent.com/2012/10/laksa-discovering-malaysias-signature-dish/

https://interaktif.kompas.id/baca/sluuurps-nikmatnya-mi-nusantara/

http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_884_2004-12-27.html

https://www.thejakartapost.com/news/2008/11/23/039dapur-naga039-a-peek-039peranakan039-cuisine.html

https://www.kompas.com/food/read/2021/05/23/134722875/sejarah-laksa-berawal-dari-pernikahan-peranakan-di-asia-tenggara?page=all

https://www.thejakartapost.com/news/2015/02/13/weekly-5-delicacies-tangerang-peranakan.html

https://www.goodnewsfromindonesia.id/2020/07/27/sebenarnya-laksa-makanan-khas-mana-singapore-malaysia-atau-indonesia

http://kalteng.tribunnews.com/2011/11/18/kuah-haruan-yang-bikin-gurih

http://travel.kompas.com/read/2016/05/26/094100127/Siraman.Kuah.Panas.Laksa.Bogor.yang.Menggugah.Selera

http://www.tourism.terengganu.gov.my/culinary/laksam.htm

Tarix : 22 dekabr 2024

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.