Kütləvi yaddaş (ing. mass storage) — Böyük həcmli verilənlərin uzunmüddətli saxlanması və idarə olunması üçün nəzərdə tutulmuş texnologiyalar və qurğular toplusu. Mahiyyəti Bu sistemlər fərdi kompüterlərdən tutmuş məlumat mərkəzlərinə və bulud texnologiyalarına qədər geniş istifadə olunur. Kütləvi yaddaş cihazları verilənlərin qorunmasını, sürətli əldə edilməsini və etibarlı şəkildə ötürülməsini təmin edir. Kütləvi yaddaş sistemləri müxtəlif istifadə sahələri üçün nəzərdə tutulmuşdur Şəxsi istifadə – Fərdi kompüterlərdə, noutbuklarda və mobil cihazlarda məlumat saxlamaq üçün istifadə olunur. Biznes və müəssisələr – Böyük həcmli verilənlərin saxlanması, emalı və arxivləşdirilməsi məqsədilə tətbiq edilir. Elmi tədqiqatlar – Böyük həcmli məlumat dəstləri ilə işləyən sahələr (astronomiya, genetik tədqiqatlar və s.) üçün kritik əhəmiyyət daşıyır. Multimedia və əyləncə – Film, musiqi və oyun sənayesi üçün yüksək keyfiyyətli məlumatların saxlanmasını təmin edir. Xüsusiyyətlər Böyük tutum – Terabaytlarla (TB) və petabaytlarla (PB) ölçülən məlumatları saxlamalıdır. Sürətli çıxış – Məlumatların oxunması və yazılması prosesi sürətli olmalıdır. Uzunömürlülük – Verilənlərin illərlə saxlanmasına imkan verməlidir. Məlumatların etibarlılığı – Verilənlərin bütövlüyünü və təhlükəsizliyini qorumaq üçün ehtiyat nüsxə və şifrələmə metodlarından istifadə etməlidir. Miqyaslana bilmə – Artan tələbatlara uyğun olaraq yaddaşın genişləndirilməsinə imkan yaratmalıdır. Kütləvi yaddaş texnologiyaları bir neçə əsas kateqoriyaya bölünür: 1. Maqnit yaddaş qurğuları Maqnit əsaslı yaddaş qurğuları verilənləri maqnit sahələri vasitəsilə saxlayır. - Sərt Disk Qurğusu (HDD) Məlumatları fırlanan maqnit disklərində saxlayır. Saniyədə minlərlə dövr edən disk plataları üzərində məlumat oxuyucu başlıq vasitəsilə işləyir. Adətən yüksək tutumlu, lakin SSD-lərə nisbətən daha yavaşdır. - Maqnit lent yaddaşı Böyük həcmli arxivlər üçün nəzərdə tutulmuşdur. Əsasən təşkilatlar və dövlət qurumları tərəfindən uzunmüddətli saxlanma üçün istifadə edilir. Serial oxuma prinsipi ilə işlədiyi üçün məlumatlara çıxış nisbətən yavaşdır. 2. Flaş yaddaş və SSD texnologiyaları Flaş yaddaş elektrik siqnallarından istifadə edərək məlumatları saxlayır. - SSD (Solid-State Drive) HDD-lərlə müqayisədə sürətli, mexaniki hissələri olmayan və daha etibarlı bir texnologiyadır. NAND tipli fləş yaddaş hüceyrələrindən istifadə edərək məlumatları saxlayır. Kompüterlərdə və serverlərdə geniş istifadə edilir. - USB flaş sürücülər Portativ məlumat saxlama qurğularıdır. Kiçik ölçülü və davamlıdır. - SD kartlar və MicroSD kartlar Mobil telefonlar, fotoaparatlar və digər cihazlar üçün istifadə edilir. Kiçik ölçülü olmasına baxmayaraq, yüksək tutumlu modelləri mövcuddur. 3. Optik yaddaş qurğuları Optik disklər məlumatları lazer şüası vasitəsilə yazır və oxuyur. -CD (Compact Disc) 700 MB həcmində məlumat saxlama qabiliyyətinə malikdir. Musiqi, proqram və kiçik həcmli verilənlərin saxlanması üçün istifadə edilir. - DVD (Digital Versatile Disc) 4.7 GB (tək qatlı) və 8.5 GB (ikiqatlı) məlumat saxlaya bilər. Filmlər və proqram təminatlarının saxlanması üçün geniş istifadə olunur. - Blu-ray Disc 25 GB və daha yüksək tutuma malikdir. Yüksək keyfiyyətli videoların saxlanması üçün nəzərdə tutulmuşdur. 4. Şəbəkə yaddaşı texnologiyaları Şəbəkə yaddaşı uzaqdan çıxışa imkan verən saxlama həllərini əhatə edir. - NAS (Network-Attached Storage) İstifadəçilərin eyni şəbəkə daxilində məlumat paylaşmasına imkan verir. Kiçik və orta bizneslərdə geniş istifadə olunur. - SAN (Storage Area Network) Blok səviyyəsində saxlama imkanı yaradan ixtisaslaşmış saxlama şəbəkəsidir. Böyük müəssisələr və məlumat mərkəzləri üçün nəzərdə tutulmuşdur. 5. Bulud yaddaşı İnternet vasitəsilə verilənlərin uzaq serverlərdə saxlanmasını təmin edən texnologiyadır. Google Drive, Dropbox, OneDrive, Amazon S3 kimi xidmətlər geniş yayılmışdır. Fərdi istifadəçilər və korporativ mühitlər üçün əlverişlidir. Avtomatik sinxronizasiya və ehtiyat nüsxələmə imkanı yaradır.

İstinadlar

https://www.sciencedirect.com/topics/computer-science/mass-storage-device

https://en.wikipedia.org/wiki/Mass_storage

https://www.webopedia.com/definitions/mass-storage/

https://www.ninjaone.com/it-hub/endpoint-management/what-is-mass-storage/

https://www.scribd.com/presentation/808959060/Kvant-Yaddas-Geleceyin-Texnologiyasi

https://www.gartner.com/en/information-technology/glossary/blu-ray

https://en.wikipedia.org/wiki/Network-attached_storage#:~:text=NAS%20systems%20are%20networked%20appliances,NFS%2C%20SMB%2C%20or%20AFP.

https://www.infostor.com/index/articles/display/55961/articles/infostor/volume-2/issue-4/news-analysis-trends/nas-advantages-a-vars-view.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Storage_area_network

https://waterpanther.com/collections/expanse-san-drives

https://en.wikipedia.org/wiki/NVM_Express

https://aboutnetworks.net/nvme-and-nvmeof/

https://horizontechnology.com/news/hdd-remains-dominant-storage-technology-1219/

https://www.nytimes.com/2005/02/17/technology/circuits/flash-drives-always-on-the-go-without-moving-parts.html

https://horizontechnology.com/news/get-that-on-tape-the-past-and-future-of-magnetic-tape-storage/

https://web.archive.org/web/20050421170245/http://www.acmqueue.org/modules.php?name=Content&pa=printer_friendly&pid=43&page=1

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B9780124201583000174

https://www.hyperstone.com/en/NAND-Flash-is-displacing-hard-disk-drives-1249,12728.html

https://www.pcmag.com/encyclopedia/term/mass-storage

https://ieeexplore.ieee.org/document/6323336

https://forum.huawei.com/enterprise/intl/en/thread/What-Is-Mass-Storage-Device-MSD/667274765494272000?blogId=667274765494272000

https://www.ibm.com/docs/en/power8?topic=storage-usb-mass

https://en.wikipedia.org/wiki/USB_mass_storage_device_class

https://study.com/academy/lesson/mass-storage-systems-definition-and-examples.html

https://www.ninjaone.com/it-hub/endpoint-management/what-is-mass-storage/

Tarix : 31 yanvar 2025

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.