Kütbaş ağac ilanı (Imantodes cenchoa) - Colubridae fəsiləsinə aid zəif zəhərli və arxa dişli bir ilan növü. Bu növ Meksika, Mərkəzi Amerika və Cənubi Amerikada yayılmışdır. Təsvir Kütbaş ağac ilanının orta hesabla ümumi uzunluğu (quyruq daxil olmaqla) 800 mm (31 düym) təşkil edir. Maksimum ümumi uzunluq təxminən 1,5 m (4 fut 11 düym) olur. I. cenchoa uzun, incə bədəni və çox böyük başı ilə tanınır. Göz bəbəyi digər ilanlardan fərqlidir. Dünya üzrə tapılan ilanların əksəriyyəti zəif görmə qabiliyyətinə malikdir və əsasən qoxu və vibrasiya ilə ov və yırtıcıları aşkar edir. Ağacda yaşayan ilanlar isə digər ilanlara nisbətən daha yaxşı görmə qabiliyyətinə malikdir. Kütbaş ağac ilanının şaquli şəkildə olan göz bəbəyi ona aşağıya baxmaq imkanı verir. Bu xüsusiyyət ilana digər ilanlara nisbətən üstünlük qazandırır. Böyük gözlər başının təxminən 26%-ni təşkil edir. Kütbaş ağac ilanının qarın hissəsi əsasən ağ, bel hissəsi isə açıq və ya solğun qəhvəyi rəngdədir və başdan başlayaraq bədən boyu uzanan tünd qəhvəyi ləkələrə malikdir. Şimal və cənub populyasiyaları cinsi dimorfizm göstərir, yəni eyni populyasiyada iki fərqli xüsusiyyət mövcuddur. Məsələn, şimal populyasiyalarında erkəklərin quyruğu bir qədər daha uzun olur, cənub populyasiyalarında isə erkəklərin quyruğu daha qısadır. Bəzi regionlarda dişilər erkəklərə nisbətən daha böyük başa malikdir. Yaşayış yeri Kütbaş ağac ilanı ağacda yaşayır (arboreal). Əsasən kofe ağacları və bromeliadlar kimi aşağı bitkilikdə tapılır. Sərin və rütubətli əraziləri, məsələn, nəm meşələri və yağış meşələrini üstün tutur. Dəniz səviyyəsindən 1700 m (5600 fut) yüksəkliyə qədər olan ərazilərdə rast gəlinir. Coğrafi yayılma I. cenchoa Meksika, Mərkəzi Amerikanın əksər hissəsi və Cənubi Amerikanın şimal hissəsində, şimali Argentinaya qədər olan ərazilərdə tapılır. Xüsusilə şərqi Meksika, Qvatemala, Honduras, Beliz, Salvador, Nikaraqua, Kosta-Rika, Panama, Kolumbiya, Venesuela, Trinidad və Tobaqo, Fransa Qvianası, Braziliya, Ekvador, Peru, Boliviya, Paraqvay və şimali Argentinada qeydə alınmışdır. Davranış Kütbaş ağac ilanı gecə fəaldır, gündüzlər isə kölgəli ərazilərdə dinlənərək sarılmış vəziyyətdə tapıla bilər. Gecələr isə quru üzərindəki sıx bitkilikdən ağaclardakı dinlənmə yerlərinə qədər ov axtarır. Çoxalma Kütbaş ağac ilanı poliginandrik (həm erkək, həm dişi birdən çox cütləşmə tərəfdarı) bir sürünəndir. Cütləşmə mövsümü yaşayış yerinin yağış mövsümlərindən asılı olaraq dəyişə bilər. Bəzi ilanlar il boyu cütləşir, digərləri isə yağış mövsümləri ilə sinxronlaşdırılmış cütləşmə dövrlərinə malikdir. Məsələn, uzun yağış mövsümləri olan ərazilərdə I. cenchoa daha uzun cütləşmə dövrü göstərir. Kütbaş ağac ilanı yumurta qoyan (ovipar) bir canlıdır və ana bədənində embrional inkişaf ya azdır, ya da yoxdur. Bəzi kütbaş ağac ilanları yaşadıqları mühitdən asılı olaraq davamlı çoxalma göstərirlər. Lakin mövsümi yağışların olduğu ərazilərdə yumurta qoyma və yumurtadan çıxma yağış mövsümləri ilə müsbət korrelyasiya göstərir. Məsələn, Qvatemala və Meksikada dişi ilanlar iyun və iyul aylarında yumurta qoyur. Bu yumurtalar adətən yağış mövsümləri olan iyul və avqust aylarında açılır. Braziliyadakı ilanlar isə davamlı çoxalma göstərir. Yumurtalar noyabr və yanvar aylarında qoyulur və martdan avqusta qədər açılır. Həm erkək, həm dişi kütbaş ağac ilanları yumurtadan çıxdıqdan təxminən iki il sonra və ya 620 mm (24 düym) SVL (burundan kloakaya qədər olan uzunluq) ölçüsündə cinsi yetkinliyə çatır. Dişi ilan hər çoxalma mövsümündə bir ilə üç yumurta (adətən "clutch" adlanır) qoya bilər. Bu, ilanın ölçüsündən, qidalanma vərdişlərindən və mühit amillərindən asılıdır. Dişi ilan yumurtalarını qoyduqdan sonra tərk edir və valideyn qayğısı göstərmir. Qidalanma Kütbaş ağac ilanı əsasən gecə fəal olan yırtıcıdır. Əsasən kiçik kərtənkələlər (xüsusilə Anolis növləri, məsələn, Anolis capito, A. fuscoauratus, A. latifrons, A. limifrons, A. maculiventris, A. mariarum, A. ortonii, A. punctatus, A. trachyderma və A. tropidogaster), qurbağalar (məsələn, Craugastor crassidigitus və C. raniformis) və sürünən və suda-quruda yaşayan yumurtaları ilə qidalanır. Dişi kütbaş ağac ilanları daha böyük başa malik olduğu üçün daha iri sürünən və suda-quruda yaşayanlarla qidalana bilir. I. cenchoa arxa dişli və zəif zəhərlidir, lakin insanlar üçün təhlükəli hesab edilmir.

İstinadlar

https://animaldiversity.org/accounts/Imantodes_cenchoa/

https://reptilesofecuador.com/imantodes_cenchoa.html

https://www.inaturalist.org/taxa/29873-Imantodes-cenchoa

http://www.wildherps.com/species/I.cenchoa.html

https://animalia.bio/index.php/blunthead-tree-snake

https://www.jungledragon.com/specie/7724/common_blunt-headed_tree_snake.html

https://www.researchgate.net/publication/49587260_The_blunt-headed_vine_snake_Imantodes_cenchoa_Linnaeus_1758_in_Minas_Gerais_southeastern_Brazil

https://forpetessnakes.ca/2021/05/25/adorable-weirdos-part-6-blunthead-tree-snake/

https://www.scielo.br/j/zool/a/PdKknkWyKg63rxBgHKypHjs/

https://www.nsf.gov/news/mmg/mmg_disp.jsp?med_id=186175

Tarix : 10 fevral 2025

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.