Kuli (həmçinin Avstraliya Kulisi olaraq da bilinir) - Avstraliyanın məşhur çoban iti cinsi. Tarixən "German Coolie" adı (yanlış məlumat səbəbilə) ilə də tanınan bu cins, 19-cu əsrin əvvəllərində Avstraliyada yaradılmışdır və əsasən iş və sürü idarəetmə məqsədi ilə yetişdirilmişdir. Kuli, Böyük Britaniyadan gətirilmiş iş itləri, o cümlədən "Collie" və digər çoban itləri ilə çarpazlanmışdır. Tarix Kuli cinsinin mənşəyi Avstraliyanın erkən Avropa köçü dövrünə gedib çıxır. Kulinin atalarının Böyük Britaniyadan gətirilən "smooth-coated blue merle Collie" və Şotlandiyanın "Highland" bölgəsindən gələn "Black and Tan Collie" olduğu düşünülür. Həmçinin, erkən Alman köçkünlərinin gətirdiyi itlərin də bu cinsə qatıldığı güman edilir, amma bu barədə DNT sübutları hələ tapılmamışdır. Cinsin inkişafı dövründə, "Kelpie" və "Border Collie" kimi digər sürü itləri ilə çarpazlaşma baş vermişdir. 2000-ci ildə "Koolie Club of Australia" (Avstraliya Kuli Klubu) bu cinsi qorumaq və təbliq etmək məqsədilə təsis edilmişdir. Sonralar, "Amerikan Sürü İtləri Assosiasiyası" təşkilatı tərəfindən tanınmışdır. Xüsusiyyətləri Kuli, mənşəyi və istifadə sahəsinə görə çox müxtəlif xüsusiyyətlərə malik bir cinsdir. Hər bölgədə fərqli xüsusiyyətlərə malik kulilər yetişdirilmişdir Boy: Erkək Kuliləri adətən 43-51, dişilər isə 41-48 sm arasında olur. Çəki: Ortalama çəki 24 kiloqramdır. Tüklər: Kulilərin tükləri müxtəlif uzunluqlarda ola bilər: qısa və hamar, orta uzunluqda və nadir hallarda uzun. Ən çox yayılmış tük tipi qısa və hamar olub, baxımı asandır. Bu tüklərə ot, toxum kimi şeylər yapışıb qalmır. Rəngləri: Kulilər "solid" (qara, qırmızı, şokolad rəngi, krem rəngi və ya bunların qarışığı) və "merle" (daha tünd rənglərin, məsələn, qırmızı və ya qara ilə qarışdığı ) kimi rənglərdə ola bilər. Həmçinin, "three-color" (üçrəngli) olanları da var. Temperament Kulilər çox ağıllı, işlək və sadiq itlər olaraq tanınır. Onlar səbirli, öz işinə bağlı və yüksək təlim qabiliyyətinə malik olurlar. Bəzi təcrübəsiz sahibkarlar onları utancaq və ya ilk geri çəkilən qorxaq itlər kimi tanıya bilərlər, amma əslində, onlar çox çevikdir və düzgün təlimlə mükəmməl bir itə çevrilirlər. Kulilər enerjili itlərdir və müntəzəm fiziki məşqlər və mental stimullar əldə etdikdə çox yaxşı inkişaf edirlər. Çoban iti instinktləri sayəsində kulilər, xüsusilə mal-qara və digər heyvanlar olmayan zamanlarda, uşaqları və ya digər ev heyvanlarını idarə etməyə çalışa bilərlər. Onlar çox aktiv ailələr və fərdlər üçün ideal bir yoldaşdır. Sağlamlıq Kulilər orta hesabla 15 il yaşaya bilirlər ki, bu da bu cinsin ümumi ömür müddətinə uyğundur. Cinsin sağlamlığı ümumiyyətlə yaxşıdır, amma bel və çiyin displaziyası kimi yayılmış genetik problemlərdən əziyyət çəkə bilərlər. "Merle" rəngli növü ilə tanınan Kulilərin eyni növlə cütləşməsi zamanı balalarda görmə və ya eşitmə problemləri ola bilər. Bu səbəbdən "merle" geninin test edilməsi tövsiyə olunur. Əlavə olaraq, çiyin displaziyasını azaltmaq məqsədilə genetik testlər və DNT testləri tətbiq edilir. Sürüyə nəzarət və işləmə qabiliyyəti Kulilər Avstraliyanın kənd bölgələrində çox qiymətləndirilir. Eyni zamanda bu cinsə Amerika, Kanada, Yeni Zellandiya, Almaniya, Finlandiya, İsveçrə və Hollandiya kimi ölkələrdə də maraq artmaqdadır. Kulilər, heyvan sürülərinin başında hərəkət edərək onları yönləndirmək, arxasınca aparmaq, istiqamətlərini dəyişmək, onları dayandırmaq və geri çəkilmələrini təmin etmək kimi müxtəlif sürü idarəetmə hərəkətlərini yerinə yetirə bilirlər. Onlar çevik işçilər olaraq tanınır və sürü ilə diqqətlə işləmək bacarığına sahibdirlər. Kulilər, müxtəlif ətraf mühitlərdə işləmə qabiliyyəti ilə məşhurdurlar.Onlar həm açıq sahələrdə, həm də dar yerlərdə, məsələn, torpaq sahələrində və ya mal-qaranın qapalı otlaq sahələrində işə uyğunlaşırlar. Həmçinin, dovşanlardan öküzlərə kimi müxtəlif heyvanları idarə edə bilərlər. Cinsin yetişdirmə və DNT testləri Kuli cinsinin sağlamlığını və iş qabiliyyətini qorumaq üçün düzgün yetişdirmə praktikasına çox diqqət yetirilir. "Avstraliya Kuli Assosiasiyası" cinsin qeydiyyatına dair DNT testlərini tələb edir. Həmçinin, hip displaziya və "merle" testləri kimi sağlamlıq testlərinin keçirilməsi vacibdir. Populyarlıq və qlobal tanınma Avstraliyada uzun müddət çox qiymətləndirilən Kuli, indi digər ölkələrdə də tanınır və sevilir. 2006-cı ildə, "Amerikan Sürü İtləri Assosiasiyası" kulini rəsmi olaraq tanınan və qəbul edilən cinslər arasında siyahıya aldı. Eyni il, Avstraliyanın bir çox heyvan təşkilatları da kulini rəsmi olaraq tanıdı.
https://en.wikipedia.org/wiki/Koolie
https://a-z-animals.com/animals/koolie/
https://www.wisdompanel.com/en-us/dog-breeds/koolie
https://www.koolie.net/koolie-history/
https://www.dogster.com/dog-breeds/koolie-dog
https://wagwalking.com/breed/koolie
https://embarkvet.com/resources/dog-breeds/koolie/
https://www.petguide.com/breeds/dog/koolie/
https://dogs.fandom.com/wiki/Koolie
https://www.zooplus.co.uk/magazine/dog/dog-breeds/australian-koolie
Tarix : 28 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
