Key limonu və ya turş limon (Citrus × aurantiifolia və ya C. aurantifolia) - Tropik Cənub-Şərqi Asiyaya məxsus olan bir sitrus hibrididir (C. hystrix × C. medica). Etimologiya İngilis dilindəki lime sözü ərəbcə līma (لیمة) sözündən, o da öz növbəsində fars dilindəki limu (لیمو) sözündən törəmişdir. Key hissəsi isə Florida Keys-dən gəlir, burada meyvə təbii şəkildə yayılmışdır. Adın ilk məlum istifadəsi 1905-ci ilə aiddir, burada meyvə "bazardakı ən yaxşı növ" kimi təsvir edilmişdir: "ətirli, şirəli və limondan daha üstündür". Təsvir C. aurantiifolia kollu bir ağacdır və 5 metr (16 fut) hündürlüyə qədər böyüyür, çoxlu tikanları var. Qış aylarında və soyuq iqlimlərdə məkan daxilində yetişdirilə bilən cırtdan növləri də mövcuddur. Gövdəsi nadir hallarda düz böyüyür, çoxlu budaqları var və bu budaqlar tez-tez gövdənin aşağı hissələrindən başlayır. Yarpaqları yumurta şəklində, 2.5–9 santimetr (1–3+1⁄2 düym) uzunluğundadır və portağal yarpaqlarına bənzəyir (elmi adı aurantiifolia, Citrus aurantium-un yarpaqlarına bənzəyinə istinad edir). Çiçəkləri 2.5 sm (1 düym) diametrindədir, sarı-ağ rəngdədir və kənarlarında açıq bənövşəyi çalar var. Çiçəklər və meyvələr il boyu görünür, lən Şimali Yarımkürədə maydan sentyabra qədər ən çox yayılmışdır. Dəri ilə təmas bəzən fitofotodermatitə səbəb ola bilər, bu da dərini ultrabənövşəyi şüalara qarşı xüsusilə həssas edir. Taksonomiya Key limonu çeşidi, Citrus micrantha × Citrus medica (papeda-sitron çarpazlaşması) hibrididir. Key limonu bir neçə digər limon növünün yaranmasına səbəb olmuşdur. Ən məşhuru, Key limonu və limonun çarpazlaşması nəticəsində yaranan triploid növ olan Fars limonudur (Citrus × latifolia), bu, qlobal miqyasda ən çox istehsal edilən limon növüdür. Digərləri, ana bitki kimi, C. aurantiifolia daxilində təsnif edilir. Sitronla təkrar çarpazlaşma nəticəsində ticari dəyəri olan triploid limonlar yaranmışdır: Tanepeo, Coppenrath, Ambilobe və Mohtasseb limonları, həmçinin Madaqaskar limonu. Mandarin-pomelo çarpazlaşması ilə hibridləşmə nəticəsində Kirk limonu yaranmışdır. Yeni Kaledoniya və Kaghzi limonları Key limonunun F2 öz-tozlanması nəticəsində yaranmışdır, spontan genomiq təkrarlanma isə tetraploid Nəhəng Key limonunu yaratmışdır. Key limonunun diploid qametləri yaratmaq meyli, mövcud ticari limonların məhdud müxtəlifliyinin təqdim etdiyi xəstəlik riskini azaltmaq potensialına malikdir. Yayılması və yaşayış mühiti C. aurantiifolia Cənub-Şərqi Asiyaya məxsusdur. Onun yayılma yolu Yaxın Şərqdən Şimali Afrikaya, oradan Siciliya və Andalusiyaya, daha sonra isə İspaniya tədqiqatçıları vasitəsilə Vest-Hindistana, o cümlədən Florida Keys-ə qədər olmuşdur. Henry Perrine, Key limonunu Floridaya gətirən şəxs kimi tanınır. Karib hövzəsindən limon yetişdirilməsi Meksika, Florida və daha sonra Kaliforniya daxil olmaqla tropik və subtropik Şimali Amerikaya yayılmışdır.
https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/key-lime
https://www.southernliving.com/food/fruits/citrus/lime/key-limes-vs-regular-limes
https://www.amli.com/blog/whats-a-key-lime-anyway
https://plants.ces.ncsu.edu/plants/citrus-x-aurantiifolia/
https://www.gardenia.net/plant/citrus-aurantiifolia
https://specialtyproduce.com/produce/Florida_Key_Limes_18106.php
https://en.wikipedia.org/wiki/Key_lime
Tarix : 26 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
