Karl Ernst von Baer (1792–1876) — Alman zooloqu, embrioloq və təbiətşünas, biologiya və xüsusilə embriologiya sahəsindəki əsas tədqiqatları ilə tanınmış bir alim. O, ən çox embrionların inkişaf mərhələləri ilə bağlı etdiyi tədqiqatlarla məşhurdur və embriologiyanın əsaslarını qoyan şəxslərdən biri hesab olunur. Von Baer, elmi tədqiqatları ilə həm də evrim nəzəriyyəsinin inkişafına mühüm töhfələr vermişdir. Erkən həyatı və təhsili Karl Ernst von Baer 1792-ci ildə Almaniyada, Piep (indiki Estoniya ərazisində) kəndində anadan olub. Gənc yaşlarından təbiətə və heyvanlara olan marağı onu biologiya və zoologiya sahəsində təhsil almağa yönəldib. İlk təhsilini Tartu Universitetində almış və burada təbiət elmlərinə olan marağı daha da artmışdır. Sonra Berlin Universitetində təhsilini davam etdirib, təbiət elmləri sahəsindəki müasir tədqiqat metodları ilə tanış olmuşdur. Elmi karyerası və töhfələri Karl Ernst von Baer, xüsusən embriologiya sahəsindəki əsərləri ilə məşhurdur. Onun ən önəmli kəşflərindən biri embrionların inkişafının mərhələli şəkildə baş verməsi ilə bağlı tədqiqatlarıdır. 1827-ci ildə, o, ilk dəfə olaraq məməlilərin yumurtasının ovulyasiyasını və embriyonal inkişafın ilkin mərhələlərini müşahidə edib. Bu kəşf, təkamül nəzəriyyəsinin inkişafında mühüm yer tutmuşdur, çünki o, fərqli canlı növlərinin embrion inkişaflarının bir-birinə bənzədiyini və onların təkamül əlaqələrini anlamağa kömək etdiyini göstərmişdir. Baerin qanunu və embriologiya Karl Ernst von Baer, embriologiyada məşhur "Baer qanunu"nu təklif etmişdir. Bu qanuna görə, embrion inkişafı zamanı hər bir canlı əvvəlcə öz növünün ümumi xüsusiyyətlərini formalaşdırır, yalnız sonra spesifik xüsusiyyətlər inkişaf edir. Bu qanun, zoologiyanın əsas konsepsiyalarından biri kimi qəbul edilir və digər canlıların inkişafı ilə bağlı müqayisəli tədqiqatlar üçün əsas təşkil edir. Von Baer həmçinin, insanın embrional inkişafı ilə bağlı etdiyi müşahidələri ilə də diqqət çəkib. Onun təklif etdiyi fikirlər, bir çox alimlərin təkamül nəzəriyyəsinə olan yanaşmalarını dəyişdirmiş və elmə yeni perspektivlər gətirmişdir. Baerin digər tədqiqat sahələri Karl Ernst von Baer yalnız embriologiya ilə deyil, zoologiya və botanikaya olan marağı ilə də tanınır. O, xüsusilə heyvanların anatomiyası, fiziologiyası və inkişafı mövzusunda geniş tədqiqatlar aparmışdır. Bununla yanaşı, Baer, müxtəlif heyvan növlərinin müxtəlif inkişaf dövrlərini tədqiq edərək, onların təkamül əlaqələrini izah etməyə çalışmışdır. O, həmçinin bir çox yeni növün tədqiqatını aparıb və yeni zooloji təhlillər təklif edib. 1830-cu illərdə, Baer həmçinin Avropada bir sıra təbiətşünaslıq mükafatlarına layiq görülmüşdür. Sonrakı həyat və irsi Karl Ernst von Baer, həyatının sonlarına doğru elmə olan xidmətləri və elmi işlərinə görə çoxsaylı təltiflər və mükafatlar almışdır. O, 1876-cı ildə Rusiyanın Sankt-Peterburq şəhərində vəfat edib. Onun irsi, xüsusən embriologiya və zoologiya sahələrində böyük əhəmiyyət kəsb edir. Baerin töhfələri, yalnız öz dövrü ilə məhdudlaşmayıb, eyni zamanda təkamül nəzəriyyəsinin inkişafı üçün mühüm bir addım atıb. Onun apardığı tədqiqatlar, müasir biologiyanın əsasını təşkil edən çoxsaylı anlayışların formalaşmasına gətirib çıxarmışdır. Baer, biologiya elmlərinin inkişafında əvəzolunmaz bir sima olaraq, gələcək nəsillərə dəyərli bir irs buraxmışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Karl_Ernst_von_Baer
https://www.britannica.com/biography/Karl-Ernst-Ritter-von-Baer-Edler-von-Huthorn
https://embryo.asu.edu/pages/karl-ernst-von-baers-laws-embryology
https://www.nature.com/articles/015138c0
https://embryo.asu.edu/pages/karl-ernst-von-baer-1792-1876
https://www.jstor.org/stable/25138471
https://repository.up.ac.za/handle/2263/71587
Tarix : 3 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
