Kambula döyüşü (29 mart 1879) — İkinci İngiltərə-Zulu müharibəsinin gedişində həlledici qarşıdurmalardan biri idi. Müharibənin konteksti 1879-cu ildə Britaniya imperiyası Zulu Krallığını öz ərazisinə qatmaq üçün hücuma keçdi. Əsas səbəblərdən biri, bölgədəki strateji nəzarət və Cənubi Afrikada İngilis hegemoniyasını gücləndirmək idi. Müharibə ilk başda Zulu Krallığının üstünlüyü ilə başlamışdı — Isandlwana döyüşündə Britaniya ordusu ağır məğlubiyyət aldı. Kambula döyüşü isə bu gedişatı dəyişdirdi. Mayor Evelyn Wood Zulu ordusunu tələyə salmaq və ordusunun döyüş ruhunu bərpa etmək üçün möhkəm müdafiə xətti qurdu. Britaniya qüvvələrinin hazırlığı Mayor Wood, Kambula yaxınlığında yüksəklikdə müdafiə düşərgəsi qurdu. Onun ordusu belə təşkil olunmuşdu: 2,000 piyada və süvari əsgər 2 topçu batareyası Artilleriya və tüfəng dəstəkli səngərlər Əsas müdafiə strategiyası — Zulu hücumunu uzaq məsafədən artilleriya atəşi ilə zəiflətmək və sonra süvari hücumu ilə onları darmadağın etmək idi. Zulu ordusunun hücumu Zulu ordusunu Ntshingwayo kaMahole və Mnyamana kaNgqengelele idarə edirdi. Onlar 20,000-dən çox döyüşçü ilə Kambulaya irəlilədi. Zulu ordusu ənənəvi "Buğa buynuzu" taktikasından istifadə edirdi: Mərkəz (gövdə) — əsas qüvvə birbaşa hücum edirdi. İki yan qol (buynuzlar) — düşməni mühasirəyə almaq üçün irəliləyirdi. Ehtiyat (bədən) — arxadan dəstək üçün gözləyirdi. Döyüşün gedişatı İlk hücum: Zulu döyüşçüləri böyük sürətlə düşərgəyə hücum etdi. Britaniyalılar artilleriya və tüfəng atəşi ilə hücumu zəiflətdi. Mühasirə cəhdi: Zulu "buynuz" taktikasını işə saldı və düşərgəni əhatələməyə çalışdı. Lakin britaniyalıların yüksəklikdə mövqe tutması bu planı pozdu. Əks-hücum: Britaniya süvariləri sürətlə hücuma keçərək Zulu ordusunu geri oturtdu və panika yaratdı. Zulu ordusu pərakəndə halda geri çəkildi. Nəticələr və itkilər Zulu ordusu: 1,000 - 2,000 arası itki verdi. Bu, onların döyüş ruhunu ciddi şəkildə sarsıtdı. Britaniya ordusu: 29 əsgər həlak oldu, təxminən 80 yaralı vardı. Kambula döyüşü Britaniya ordusunun ruhunu dirçəltdi. Zulu ordusu isə bu döyüşdən sonra toparlana bilmədi. Növbəti aylarda Britaniya qüvvələri Zulu torpaqlarına irəliləyib Ulundi döyüşündə (4 iyul 1879) müharibəyə son qoydular. Tarixi əhəmiyyəti İngiltərənin üstünlüyü bərpa olundu — Isandlwana məğlubiyyətindən sonra Kambula döyüşü Britaniyanın imicini düzəltdi. Zulu Krallığının zəifləməsi — Kambula və Ulundi döyüşləri nəticəsində Zulu dövləti çökdü və Britaniya nəzarətinə keçdi. Hərbi taktikaların dəyişməsi — Döyüş göstərdi ki, ənənəvi piyada hücumları və Zulu taktikaları müasir artilleriya və tüfənglərə qarşı çətinlik çəkir.
https://www.battlefieldsroute.co.za/place/khambula-battlefield/
https://www.thebluejackets.co.uk/research/action/BattleOfKambula/html
https://www.britannica.com/topic/Battle-of-Kambula
https://www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofBritain/Battle-Of-Kambula-Anglo-Zulu-War/
https://www.lekkeslaap.co.za/attractions/kambula-in-vryheid
https://www.sahistory.org.za/dated-event/battle-kambula-takes-place
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
