Kadukeus (latınca: cādūceus, qədim yunan dilində: κηρύκειον kērū́keion “xəbərdarlıq çubuğu və ya qamışı”) - Yunan mifologiyasında Hermesin daşıdığı əsa. Sözügedən əsa, eyni zamanda Misir mifologiyasında "Trismegistus" tərəfindən də daşınır. Bu əsa, iki ilanla sarılmış, bəzən qanadlarla təsvir edilir. Roma təsvirlərində isə o, tanrıların xəbərçisi olan Merkurinin sol əlində təsvir olunur. Mənbələr və simvolizm Bəzi mənbələr, kadukeusun ən qədim təsvirlərinin Mesopotamiyada, xüsusən də Şumer tanrısı "Ningişzida"nın simvolu ilə əlaqələndirildiyini bildirir. Bu simvol ətrafında iki ilan dolaşan əsa – e.ə. 4000-3000-ci illərə aiddir. Bu simvolun iki ilan arasında cinsi münasibətləri təmsil etdiyi düşünülür. Simvol olaraq, kadukeus Hermesin və ya Merkurini təmsil etməklə yanaşı, onlara aid olan sənətkarlıq və peşələri də əks etdirir. Zamanla astronomiya və astrologiyada bu simvol, Merkuri planetini təmsil etmək üçün istifadə edilməyə başlanıb və bu planetin adı ilə bağlı olan metalı da simvolizə edir. Kadukeus, özünəxas gücləri olduğu düşünülən bir əşya idi. O, yatanları oyandırır, oyananları yuxuya salır, ölüm ayağında olanlara rahat ölüm gətirir və hətta ölü insanları dirildə bilirdi. Kadukeus həmçinin ticarət, sövdələşmə və mübadilə ilə bağlı bir simvol olaraq tanınır. Hermesin bu sahələrlə əlaqəsi səbəbindən, bu əsa ticarət və diplomatiya sahələrində balanslı mübadiləni simvollaşdırır. Mifoloji əlaqələr "Homerin nəğmələri" toplusunda, Hermesin qardaşı Apollonun, onun həzin musiqisini dinləyərək sehrlənməsindən bəhs olunur. Buna görə Apollon, Hermesə dostluq nişanəsi olaraq kadukeusu hədiyyə edir. Bəzi miflərə görə, Hermes döyüşən iki ilanı ayırır və aralarında sülhü təmin edir. Bundan sonra əsaya sarılmış iki ilan simvolu ona bəxş olunur. Kadukeus həmçinin Tiresiasın hekayəsi ilə əlaqələndirilir, burada Tiresias iki ilanı öldürür və bunun nəticəsində qadına çevrilir, lakin yeddi il sonra eyni hərəkəti təkrarlayaraq yenidən kişiyə çevrilir. Mədəniyyətlərdə Yunan və Roma incəsənətində kadukeus, müasir təsvirlərdən bir qədər fərqli olaraq, əsanın üstündə ilanların bir dairə şəklində yerləşdirildiyi şəkildə təsvir edilir. Bu təsvirin, müasir Merkurinin astroloji simvolu üçün bir başlanğıc verdiyi düşünülür. Kadukeus simvolunun qədim Yaxın Şərq mədəniyyətlərində, xüsusən də Mesopotamiya silindr möhürlərində təsvir edildiyi bildirilir. Bu simvol e.ə. 3000-4000-ci illərə aiddir və Yunan kadukeusunun əsl mənbəyi olaraq qəbul edilir. Hindistan numizmatikasında kadukeus, Mauriya imperiyasının dövrlərində, e.ə. III-II əsrlər arasında, Aşoka adlı buddist hökmdarın möhürü olaraq istifadə edilmişdir. Orta əsrlərdə kadukeus, ritorika (natiqlik) simvolu olaraq istifadə edilmişdir. Kadukeus müasir dövrdə ticarət simvolu olaraq tanınır. Bolqarıstan, Slovakiya və Rusiyanın gömrük xidmətləri və maliyyə qurumları bu simvolu istifadə edirlər. Lakin kadukeus, tez-tez səhv olaraq tibb sahəsində də istifadə olunur, burada "Asklepiosun əsası" (tək ilanlı və qanadsız simvol) ilə qarışdırılır. Bu səhv istifadə, 1902-ci ildə ABŞ Ordusunun Tibbi Korpusunun kadukeusu simvol olaraq qəbul etməsi ilə başladı. Hazırda da bu simvol dəyişdirilməmişdir. Tibb sahəsində bu iki simvol arasında qarışıqlıq, kadukeusun ticarət ilə əlaqəli bir simvol olaraq çox tənqid olunmasına səbəb olmuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Caduceus
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4439707/
https://www.merriam-webster.com/dictionary/caduceus
https://blog.sciencemuseumgroup.org.uk/the-symbols-of-medicine/
https://the-demonic-paradise.fandom.com/wiki/Caduceus
https://www.a-higher-view.com/caduceus-hermes-symbol-meaning/
https://www.theosophy.world/encyclopedia/caduceus
Tarix : 20 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
