Abner of Burgos (1270–1347) - Orta əsrlərdə İspaniyada yaşamış yəhudi mənşəli filosof, teoloq və tənqidçi. O, yəhudi olaraq doğulsa da, xristianlığa keçmiş və İspaniyada yəhudi-xristian teoloji müzakirələrinin ən mühüm simalarından birinə çevrilmişdir. Həyatı və dönüşümü Abner təxminən 1270-ci ildə İspaniyanın Burgos şəhərində varlı bir yəhudi ailəsində dünyaya gəlmişdir. O, Talmud, midraş və yəhudi mistikası sahəsində yüksək səviyyədə təhsil almış, həmçinin fəlsəfi və elmi biliklərə sahib olmuşdur. Ərəb və latın dillərini bilən Abner həm yəhudi, həm də xristian mənbələrini öyrənmişdir. Onun xristianlığa keçidi ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biridir. Abner özü bunu dini axtarış və məntiqi düşüncə nəticəsində etdiyini iddia etsə də, bəzi tədqiqatçılar bu qərarın sosial-siyasi və şəxsi səbəblərlə də bağlı ola biləcəyini düşünürlər. O, xristianlığa keçəndən sonra Alonso de Valladolid adını götürmüşdür. Əsərlərinin mövzusu 1. Yəhudilikdən xristianlığa polemik yanaşması Xristianlığı qəbul etdikdən sonra Abner yəhudilik və xristianlıq arasında teoloji debatlarda aktiv iştirak etmiş və İspaniyadakı yəhudi cəmiyyətinə qarşı polemik əsərlər yazmışdır. O, xristianlığın həqiqət olduğunu əsaslandırmağa çalışmış və Tövratın xristian peyğəmbərliyinə işarə etdiyini iddia etmişdir. O, Məsihin (İsa) gəlişinin Tövratda və yəhudi peyğəmbərlərində gizli şəkildə göstərildiyini irəli sürmüşdür. Kabbalist və fəlsəfi arqumentlərdən istifadə edərək, İncili yəhudi mistikası ilə uzlaşdırmağa çalışmışdır. 2. Determinizm və azad iradə Abner məntiqi və fəlsəfi əsərlərində determinizm və azad iradə məsələlərini geniş şəkildə müzakirə etmişdir. O, insan iradəsinin Allahın iradəsinə tamamilə tabe olduğunu müdafiə edirdi, bu da onun müəyyən qədər Averroizmin təsiri altında olduğunu göstərir. O, dünyanın Tanrının ilahi qanunlarına uyğun olaraq hərəkət etdiyini və insan iradəsinin buna uyğunlaşmalı olduğunu vurğulamışdır. İbn Rüşd və Maimonidesin fəlsəfi fikirlərinə əsaslanaraq, teoloji determinizmi müdafiə etmişdir. 3. Maimonidesin tənqidi Abner, Maimonidesin Aristotelçi baxışlarını tənqid etmişdir. O, Maimonidesin Allahın biliklərini məhdudlaşdıran yanaşmasını qəbul etməmiş və daha mistik-fəlsəfi bir Tanrı anlayışını müdafiə etmişdir. Əsas əsərləri - "Mostrador de justicia" (Ədalətin Göstəricisi) – Yəhudi-xristian polemikasında ən mühüm mənbələrdən biri sayılan bu əsər, Tövrat və İncil arasında əlaqələr qurmağa çalışır. - "Libro de la cabala" (Kabbala Kitabı) – Yəhudi mistik ənənəsi olan Kabbalanın xristian təlimləri ilə uyğunlaşdığını göstərmək üçün yazılmışdır. - "Minhat Kenaot" (Qısqanclığın Hədiyyəsi) - Yəhudilik və xristianlıq arasındakı fərqləri vurğulayan əsərlərindən biridir. Nəticə və təsiri Abner of Burgos orta əsr İspaniyasında yəhudi-xristian münasibətlərinə böyük təsir göstərmiş, həm xristian, həm də yəhudi dünyasında mübahisəli bir fiqur olmuşdur. Onun əsərləri sonradan inkvizisiya dövründə istifadə edilmiş və xristian apologetləri tərəfindən qiymətləndirilmişdir. Buna baxmayaraq, o, həm yəhudi icması, həm də bəzi xristian mütəfəkkirləri tərəfindən tənqid olunmuşdur. Yəhudilər onu xəyanətkar, bəzi xristianlar isə onun fəlsəfi yanaşmasını mübahisəli hesab etmişlər.
https://en.wikipedia.org/wiki/Judah_Leon_Abravanel
https://plato.stanford.edu/entries/abrabanel/
https://spinozaweb.org/people/186
https://www.goodreads.com/author/show/5771884.Judah_Leon_Abravanel
https://www.geni.com/people/Judah-Leon-Medigo-Abravanel-of-Italy/6000000011099132925
https://www.wikidata.org/wiki/Q467062
https://www.jewishencyclopedia.com/articles/9754-leo-hebraeus-abravanel-judah
Tarix : 20 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
