Jan Astrük — Fransalı həkim, professor və biblical tənqidçi. O, zöhrəvi xəstəliklər üzrə tədqiqatları və Müqəddəs Kitabın (xüsusilə Yaradılış Kitabının) mətn təhlili ilə tanınır. Astrük “sənədli hipotez”in banisi hesab olunur ki, bu da Müqəddəs Kitabın müxtəlif mənbələrdən toplandığını iddia edir. Həyatı Jan Astrük 1684-cü il martın 19-da Fransanın cənubundakı Sauve şəhərində protestant (Huqenot) ailəsində anadan olmuşdur. Atası protestant keşişi idi, lakin 1685-ci ildə Nant Fərmanının ləğvindən sonra ailəsi katolikliyə keçməyə məcbur olmuşdur. Astrük Montpellier Universitetində tibb təhsili almış və 1710-cu ildə tibb dərəcəsi qazanmışdır. Daha sonra Parisdə təhsilini davam etdirmiş və 1717-ci ildə Paris Tibb Fakültəsində professor təyin edilmişdir. O, həyatının böyük hissəsini tibb sahəsində çalışaraq keçirmiş və 1731-ci ildə Kral XIII Lüdovikin şəxsi həkimi olmuşdur. Astrük həmçinin Toulouse və Montpellierdə tibb professoru kimi fəaliyyət göstərmüşdür. Ömrünün son illərini Parisdə keçirmiş və 1766-cı il mayın 5-də burada vəfat etmişdir. Elmi və akademik töhfələri Astrükün tibbdəki əsas töhfələri zöhrəvi xəstəliklərə (sifilis və gonoreya) dair tədqiqatlarıdır. O, 1736-cı ildə nəşr olunan “De Morbis Venereis” (Zöhrəvi Xəstəliklər Haqqında) adlı əsərində bu xəstəliklərin simptomlarını, yayılma yollarını və müalicə üsullarını sistemli şəkildə təsvir etmişdir. Astrük sifilisin irsi yollarla keçə biləcəyini də vurğulamış və bu fikri öz dövrü üçün yenilikçi idi. Lakin Astrükün ən böyük şöhrəti biblical tənqiddəki işlərindən qaynaqlanır. 1753-cü ildə anonim olaraq nəşr etdiyi “Conjectures sur les mémoires originaux dont il parait que Moïse s’est servi pour composer le livre de la Genèse” (Musa tərəfindən Yaradılış Kitabını Yazmaq Üçün İstifadə Olunduğu Güman Edilən Orijinal Xatirələr Haqqında Fərziyyələr) adlı əsərində o, Yaradılış Kitabının tək bir müəllif tərəfindən deyil, müxtəlif mənbələrdən toplandığını təklif etmişdir. Astrük Tanrının adlarının (Yahve və Elohim) fərqli istifadəsinə əsaslanaraq mətnin iki əsas mənbədən – Yahvist və Elohist – ibarət olduğunu irəli sürmüşdür. Bu, sonradan “sənədli hipotez” kimi inkişaf etmiş və Müqəddəs Kitab tədqiqatlarında əsas nəzəriyyələrdən birinə çevrilmişdir. Şəxsi həyatı və mirası Jan Astrük haqqında şəxsi həyatına dair çox məlumat məlum deyil. O, evlənmiş və övladları olmuşdur, lakin ailəsi haqqında detallar tarixi qeydlərdə azdır. Astrük dini inancları ilə bağlı da müəmmalı bir fiqur idi; protestant köklərinə baxmayaraq, katolik cəmiyyətində yaşamış və işləmişdir. Astrükün mirası həm tibbdə, həm də dini tədqiqatlarda iz qoymuşdur. Onun zöhrəvi xəstəliklər üzrə işi 18-ci əsr tibbində mühüm bir addım idi, “sənədli hipotez” isə biblical tənqidin əsasını qoymuşdur. Bu hipotez 19-cu əsrdə Alman alimi Julius Wellhausen tərəfindən daha da inkişaf etdirilmişdir. Astrükün adı həm tibb tarixində, həm də teologiyada hörmətlə anılır.
https://www.jewishencyclopedia.com/articles/2058-astruc-jean
https://grants.hhp.uh.edu/clayne/HistoryofMC/HistoryMC/Astruc.htm
https://hekint.org/2023/01/23/jean-astruc-the-compleat-physician/
https://www.jstor.org/stable/30054183
https://www.catholic.com/encyclopedia/jean-astruc
https://www.jstor.org/stable/24620703
https://en.wikipedia.org/wiki/Jean_Astruc
Tarix : 16 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
