İşarələnmiş əmr növbələnməsi (ingiliscə Tagged Command Queuing, qısaca TCQ) - Parallel ATA (PATA), SCSI və bəzi erkən SATA sərt disklərində (HDD) istifadə olunan bir texnologiya. Mahiyyəti TCQ, diskin eyni anda bir neçə əmri qəbul etməsinə və icra edilmə ardıcıllığını optimallaşdırmasına imkan yaradır. Bu texnologiya, çoxsaylı əməliyyat axını olan sistemlərdə disk performansını artırmaq məqsədi daşıyır. Tarix TCQ texnologiyası ilk dəfə SCSI (Small Computer System Interface) sərt diskləri üçün hazırlanmışdır. Daha sonra bu texnologiya Parallel ATA (PATA) və erkən SATA disklərində də tətbiq edilmişdir. TCQ, Native Command Queuing (NCQ) texnologiyasının sələfi hesab edilir və NCQ-nun inkişafına təsir etmişdir. TCQ-nun tətbiqi əsasən aşağıdakı interfeyslərdə görülmüşdür: SCSI TCQ: İlk dəfə SCSI-2 standartında təqdim edilmiş və SCSI cihazlarının çoxsaylı əmrləri daha səmərəli şəkildə işləməsinə imkan vermişdir. ATA TCQ: ATA/ATAPI-4 standartı ilə Parallel ATA (PATA) HDD-lərdə tətbiq edilmişdir. SATA TCQ: SATA interfeysi erkən dövrlərdə TCQ dəstəyinə malik idi, lakin daha sonra NCQ (Native Command Queuing) bu texnologiyanı əvəz etmişdir. TCQ texnologiyası, host sistemdən göndərilən əmrlərə unikal "etiketlər" (tags) təyin edərək onların izlənməsini və daha optimal şəkildə icra olunmasını təmin edir. Ənənəvi metodda, disk əmrləri bir-bir icra edilir və növbəti əmr yalnız əvvəlki tamamlandıqdan sonra işə düşür. TCQ isə bu prosesi dəyişdirərək çoxsaylı əmrin eyni anda icrasına imkan yaradır. TCQ-nun əsas xüsusiyyətləri -Əmrlərin etiketlənməsi -Paralel əməliyyatlar -İcra sırasının optimallaşdırılması TCQ və NCQ hər ikisi disk əmrlərinin növbələnməsini və optimallaşdırılmasını təmin edən texnologiyalardır. Lakin bu iki texnologiyanın tətbiqi, iş prinsipi və effektivliyi arasında mühüm fərqlər mövcuddur. 1. İlk tətbiq sahəsi və interfeysləri TCQ ilk dəfə SCSI və Parallel ATA (PATA) interfeysləri üçün hazırlanmış və daha sonra bəzi erkən SATA disklərində də istifadə olunmuşdur. NCQ isə yalnız SATA interfeysləri üçün xüsusi olaraq hazırlanmışdır və müasir SATA HDD və SSD-lərdə geniş tətbiq edilir. 2. Əmrlərin idarəedilməsi TCQ-da host sistem əmrlərə unikal etiketlər (tags) təyin edir və onların idarə olunmasını təmin edir. Bu proses host tərəfindən həyata keçirildiyindən proqram səviyyəsində daha mürəkkəbdir. NCQ isə əmrləri avtomatik olaraq diskin daxili kontrolleri tərəfindən optimallaşdırır və sıralayır. Bu, daha sadə və effektiv idarəetmə imkanı yaradır. 3. İcra metodologiyası və optimallaşdırma TCQ-da əmrlərin optimallaşdırılması əsasən host sistemin nəzarətində olur və əmrlərin icrası üçün mürəkkəb mexanizmlər tələb edir. NCQ isə disk kontrollerinin daxili optimallaşdırma mexanizmlərinə əsaslanır və əmrlərin daha optimal şəkildə yerinə yetirilməsinə imkan verir. 4. Performans və effektivlik TCQ serverlər və yüksək yüklənmiş sistemlər üçün nəzərdə tutulsa da, onun mürəkkəb proqram təminatı tələbləri səbəbindən geniş yayılmamışdır. NCQ isə daha sürətli və effektiv şəkildə işləyir, disk əmrlərinin icrasını optimallaşdırır və müasir SATA HDD və SSD-lər üçün uyğunlaşdırılmışdır. 5. Əvəz olunması və müasir alternativlər TCQ müasir sistemlərdə demək olar ki, istifadə olunmur və yerini NCQ və NVMe Command Queuing kimi daha inkişaf etmiş texnologiyalara vermişdir. NCQ xüsusilə SATA interfeysli HDD və SSD-lərdə geniş istifadə edilir və müasir əməliyyat sistemləri ilə tam uyğunluq təşkil edir. TCQ texnologiyası əsasən yüksək performans tələb edən sistemlərdə istifadə olunur: -SCSI və SAS Serverlər -Parallel ATA (PATA) Disklər -Erkən SATA Disklər

İstinadlar

https://en.wikipedia.org/wiki/Tagged_Command_Queuing

https://en.wikipedia.org/wiki/Serial_Attached_SCSI

https://web.archive.org/web/20120317074813/http://www.t10.org/ftp/t10/drafts/sam3/sam3r14.pdf

https://web.archive.org/web/20120206032939/http://www.t13.org/Documents/UploadedDocuments/docs2004/d1532v1r4b-ATA-ATAPI-7.pdf

https://patents.google.com/patent/US6205141B1/en

https://www.webopedia.com/definitions/tcq/

https://patents.google.com/patent/US7747788B2/en

https://www.semanticscholar.org/topic/Tagged-Command-Queuing/685000

https://community.medion.com/t5/General-Technical-Knowledge-Base/TCQ-Tagged-Command-Queuing/ta-p/127619

https://www.ibm.com/docs/en/aix/7.1?topic=scsi-command-tag-queuing

https://smarthdd.com/tcq.htm

https://www.stbsuite.com/support/virtual-training-center/introduction-to-command-queuing

https://www.myblueday.cz/tagged-command-queuing/

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1383762120300527

Tarix : 30 yanvar 2025

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.