İnuit paradoksu - Arktik bölgələrdə yaşayan inuitlərin, əsasən heyvansal yağlarla zəngin, dəniz məhsulları əsaslı pəhrizləri və bunun ürək-damar xəstəliklərinə təsiri ilə bağlı ortaya çıxan maraqlı bir müşahidə. Adətən yüksək yağlı pəhrizlər ürək xəstəlikləri ilə əlaqələndirilir, lakin inuitlərin sağlamlıq vəziyyətinin bu qaydadan kənar olması elm adamlarını çaşdırıb. Tarix və araşdırmalar Bu paradoks ilk dəfə 1970-ci illərdə Danimarkalı elm adamları Hans Olaf Bang və Jørn Dyerberg tərəfindən sənədləşdirilmişdir. Onlar Qrenlandiyadakı inuitlərin sağlamlıq vəziyyətini araşdırarkən bu icmada ürək xəstəliklərinin son dərəcə nadir olduğunu gördülər. Araşdırmalar göstərdi ki, inuitlər gündəlik qida qəbulunda yüksək miqdarda doymuş yağ və omeqa-3 yağ turşuları istehlak edirlər. Buna baxmayaraq, onların ürək-damar sistemi xəstəlikləri ilə bağlı göstəriciləri digər əhali qruplarına nisbətən daha yaxşı idi. İnuitlərin pəhrizi İnuitlərin ənənəvi pəhrizləri çox yağlı heyvan mənşəli qidalardan ibarətdir. Onların əsas qidaları arasında balina, suitilər, qızılbalıq və müxtəlif dəniz quşları yer alır. Bu heyvanlar çox miqdarda omeqa-3 yağ turşuları, xüsusilə eikosapentaenoik turşu (EPA) və dokosaheksaenoik turşu (DHA) ehtiva edir. Omeqa-3 yağ turşuları antiinflamatuar təsirə malikdir, qan təzyiqini və qan laxtalanmasını azalda bilər və damarların elastikliyini qorumağa kömək edir. Bioloji və genetik uyğunlaşma İnuitlərin sağlamlığını qoruması ilə bağlı genetik uyğunlaşmalar da nəzərdən keçirilir. Tədqiqatlar göstərir ki, bu xalqın müəyyən genetik xüsusiyyətləri yüksək yağlı pəhrizlərə uyğunlaşmış ola bilər. Məsələn, onların yağ metabolizmasında xüsusi dəyişikliklər aşkar edilib, bu da onların orqanizminin omeqa-3 yağ turşularını səmərəli şəkildə istifadə etməsinə imkan yaradır. Belə uyğunlaşmalar, ehtimal ki, min illərlə davam edən ətraf mühit təzyiqləri və qida mənbələrinin spesifikliyinin nəticəsidir. Omeqa-3 yağ turşularının təsiri İnuitlərin pəhrizindəki omeqa-3 yağ turşularının ürək-damar sisteminə müsbət təsirləri çoxsaylı araşdırmalarla sübut edilib. Omeqa-3 yağ turşuları iltihabı azaldır, damarların funksiyasını yaxşılaşdırır və qan təzyiqini tənzimləyir. Bundan başqa, bu yağ turşuları qan laxtalanmasının qarşısını alaraq tromboz riskini azaldır. Kritik baxış və müasir məlumatlar Bununla belə, bəzi mütəxəssislər İnuit paradoksunun əhəmiyyətini yenidən dəyərləndiriblər. Müasir araşdırmalar göstərir ki, inuitlərdə beyin damar xəstəlikləri və yüksək insult riski var. Belə ki, qanın laxtalanmaması ilə bağlı faydalı təsirlər, bəzən əks nəticələrə də səbəb ola bilər. Bundan əlavə, müasir dövrdə qidalanma və həyat tərzi dəyişiklikləri də nəzərə alınmalıdır.
https://evrimagaci.org/inuit-paradoksu-kuzey-enlemlerde-deri-rengi-aciliyorsa-neden-iskandinav-halklari-sarisin-da-inuit-halklari-esmer-12289
https://www.discovermagazine.com/health/the-inuit-paradox
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2736000/
https://www.quora.com/What-is-an-Inuit-paradox
Tarix : 30 noyabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
