İnorganik ionlar - Elektrik yükü daşıyan və həyatın bir çox biokimyəvi prosesində vacib rol oynayan kimyəvi maddələr. Mahiyyəti İnorqanik ionlar, həyatın müxtəlif funksiyalarını təmin etmək üçün istifadə olunan və bir çox hüceyrə fəaliyyətini tənzimləyən elementlər və birləşmələrdən ibarətdir. Bu ionlar bir çox bioloji proseslərdə, məsələn, hüceyrə içi siqnal ötürülməsi, elektrik potensialının yaradılması, pH-nın tənzimlənməsi və metabolizmanın nizama salınmasında iştirak edirlər. İnorqanik ionlar, canlı orqanizmlərdə əsasən metallar (məsələn, natrium, kalium, kalsium, maqnezium) və qeyri-metal elementlərdən (məsələn, xlorid, fosfat, sulfat) ibarət olur. Bu ionlar, həmçinin müxtəlif molekullar və mineralların formalaşmasında, kimyəvi reaksiyalarda, və enerji saxlama və ötürmə mexanizmlərində mühüm rol oynayırlar. İonlar, bir və ya bir neçə elektronunu itirən və ya qazanan atomlardır. Elektron itirən atomlar müsbət yüklü , elektron qazanan atomlar isə mənfi yüklü olur. Xüsusiyyətlər Bu ionlar həyatın müxtəlif sahələrində, məsələn, orqanizmdəki maddələr mübadiləsi, hüceyrə membranlarının qurulması, elektrik siqnallarının ötürülməsi kimi proseslərdə iştirak edirlər. İnorqanik ionlar, bədən hüceyrələrində enerji və maddə mübadiləsi üçün çox vacibdirlər. Onlar hüceyrələrin düzgün işləməsini təmin edən kimyəvi reaksiyaların baş verməsinə kömək edirlər. Növlər 1. Katyonlar, bir və ya bir neçə elektron itirərək müsbət yük daşıyan atomlardır. Onlar, hüceyrələrdə elektrik potensialını yaratmaq və metabolik prosesləri tənzimləmək üçün vacibdirlər. Katyonlara aid bir neçə misal: - Natrium (Na⁺): Hüceyrə membranlarının funksiyası və elektrik siqnallarının ötürülməsi üçün vacibdir. Natrium, əsasən hüceyrə xaricində mövcuddur və hüceyrələrə su və digər maddələrin daxil olmasını tənzimləyir. - Kalium (K⁺): Kalium, hüceyrə içərisində əsas olaraq mövcuddur və hüceyrə membranının elektrik potensialını yaratmağa kömək edir. Kalium, həmçinin hüceyrə içi osmotik təzyiqin tənzimlənməsində rol oynayır. - Kalsium (Ca²⁺): Kalsium ionları, sinir hüceyrələrində elektrik siqnallarının ötürülməsi, əzələ kontraksiyalarının təmin edilməsi və hüceyrə dövranı kimi proseslərdə vacibdir. - Maqnezium (Mg²⁺): Maqnezium ionları bir çox ferment reaksiyalarında kofaktor kimi fəaliyyət göstərir və bədəndə enerji istehsalını tənzimləyir. 2. Anionlar, bir və ya bir neçə elektron qazanaraq mənfi yük daşıyan atomlardır. Bu ionlar, hüceyrə içindəki müxtəlif biokimyəvi reaksiyalar üçün əhəmiyyətlidir. Anionlara aid bir neçə misal: - Xlorid (Cl⁻): Xlorid ionları, hüceyrə içindəki su balansını tənzimləyir və bədənin elektriksel tarazlığını təmin edir. Xlorid, eyni zamanda pH-nın tənzimlənməsində rol oynayır. - Fosfat (PO₄³⁻): Fosfatlar, enerji daşıyıcıları kimi fəaliyyət göstərən ATP və digər nuklein turşularının qurulmasında istifadə olunur. Fosfatlar, həmçinin hüceyrələrdəki pH-nı tənzimləyən tamponlar kimi də fəaliyyət göstərir. - Sulfat (SO₄²⁻): Sulfat ionları, orqanizmdə bir çox ferment və kimyəvi reaksiya üçün vacib olan qrup olaraq mühüm rol oynayır. Bu ionlar, xüsusilə zülalların strukturunda dəyişikliklərə səbəb olan kimyəvi reaksiyalarda iştirak edirlər. İnorganik ionların balanssızlığı müxtəlif xəstəliklərə səbəb ola bilər. Məsələn: - Hipokalemiya (kalium ionlarının aşağı səviyyəsi): Bu vəziyyət, əzələ zəifliyi, yuxusuzluq və sinir sisteminin pozulmasına səbəb ola bilər. - Hiperkalemiya (kalium ionlarının yüksək səviyyəsi): Bu vəziyyət ürək problemlərinə və hətta ürək dayanmalarına səbəb ola bilər. - Hiperkalsemiya (kalsium ionlarının yüksək səviyyəsi): Bu vəziyyət, böyrək daşları, zəif sümük strukturu və qəbizlik kimi problemlərə yol aça bilər. - Aşağı maqnezium səviyyəsi: Maqnezium çatışmazlığı, ürək ritminin pozulmasına və əzələ zəifliyinə səbəb ola bilər.
https://en.wikipedia.org/wiki/Inorganic_ions
https://www.rsb.org.uk/education/teaching-resources/secondary-schools/chemistry-for-biologists
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://iris.unive.it/bitstream/10278/33504/1/Intern%20J%20Biochem%20Cell%20Biol_Battaglia2009.pdf
https://www.savemyexams.com/a-level/biology/aqa/17/revision-notes/1-biological-molecules/1-6-atp-water-and-inorganic-ions/1-6-4-inorganic-ions/
https://www.sciencedirect.com/topics/biochemistry-genetics-and-molecular-biology/inorganic-ion
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.rsb.org.uk/images/02_Inorganic_ions.pdf
https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/inorganic-ion
https://senecalearning.com/en-GB/revision-notes/a-level/biology/aqa/1-8-1-inorganic-ions
https://www.studysmarter.co.uk/explanations/biology/biological-molecules/inorganic-ions/
https://cognitoedu.org/coursesubtopic/b3-alevel-ocr_rIiYkVEO
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2230911/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1083959/
https://alevelbiology.co.uk/notes/inorganic-ions/
Tarix : 14 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
