MORT (ingiliscə The Management Oversight and Risk Tree, qısaca MORT) - Yüksək riskli sahələrdə, xüsusən nüvə energetikası, neft və qaz sənayesi və aviasiya kimi sahələrdə təhlükəsizlik risklərini qiymətləndirmək və idarə etmək üçün istifadə olunan strukturlaşdırılmış bir metodologiya. Tarix 1970-ci illərin əvvəllərində ABŞ Atom Enerjisi Komissiyasından Dr. Uilyam H.B. Bruch və komandasının inkişaf etdirdiyi MORT, təhlükələri müəyyənləşdirmək və əməliyyat proseslərindəki riskləri aradan qaldırmaq üçün hazırlanmışdır. MORT prosesi, təhlükəsizlik risklərinin idarə edilməsi və nəzarəti üçün hierarxik ağac strukturu əsasında işləyir. MORT-un əsas prinsipləri 1. Riskin müəyyənləşdirilməsi: İlk addım, sistemin təhlükəsizliyini və funksionallığını təhdid edə biləcək bütün potensial risk və təhlükələri müəyyənləşdirməkdir. Bu risklər insan səhvləri, avadanlıq nasazlıqları, ətraf mühitin şərtləri və ya təşkilati faktorlar ola bilər. 2. Riskin qiymətləndirilməsi: Risklər müəyyənləşdirildikdən sonra, növbəti addım bu risklərin ehtimalını və potensial nəticələrini qiymətləndirməkdir. Bu, hansı risklərin dərhal həll edilməli olduğunu və hansılarının zamanla azaldıla biləcəyini müəyyən etməyə kömək edir. 3. Preventiv tədbirlər: MORT, müəyyənləşdirilmiş riskləri azaltmaq üçün preventiv tədbirlərin həyata keçirilməsinin vacibliyini vurğulayır. Bu, proses dəyişiklikləri, təlim proqramları, təhlükəsizlik protokolları və ya avadanlıq və sistemlərin yenidən dizaynını əhatə edə bilər. 4. İdarəetmə nəzarəti: MORT, risklərin effektiv şəkildə idarə edildiyinə əmin olmaq üçün davamlı idarəetmə nəzarətinin vacibliyini vurğulayır. Bu, əməliyyatların monitorinqini, yoxlamasını və nəzərdən keçirilməsini əhatə edir ki, preventiv tədbirlərin məqsədinə çatıb-çatmadığına əmin olunsun. Mahiyyəti MORT ağacı, təhlükəsizlik idarəetmə prosesini ağac şəklində vizual şəkildə təsvir edən bir strukturudur və bu struktur əməliyyatlarda problemlərin yaranma ehtimalını və onların necə aradan qaldırıla biləcəyini müəyyənləşdirməyə kömək edir. MORT ağacında ümumiyyətlə bir neçə əsas element yer alır: - İdarəetmə nəzarəti: Təşkilat daxilində təhlükəsizlik tədbirlərinin və protokollarının ümumi nəzarəti və qiymətləndirilməsi. - Əməliyyat təhlükəsizliyi: İstifadəçilərin riskləri minimuma endirmək üçün yerinə yetirdiyi gündəlik əməliyyat və prosedurlar. - İnsan faktorları: İnsan səhvləri, qərar qəbul etmə və əməliyyatlarda iştirak edən şəxslərin davranışlarının təhlükələrə necə səbəb ola biləcəyini anlamaq. - Avadanlıq və sistemlər: Bütün sistemlərin və avadanlıqların düzgün və təhlükəsiz işləməsini təmin etmək. - Əlaqə və koordinasiya: Təhlükəsizlik tədbirlərinin effektiv olmasını təmin etmək üçün müxtəlif şöbələr arasında açıq əlaqə və koordinasiyanın vurğulanması. Tətbiü sahələri - Nüvə sənayesi: Nüvə stansiyalarında təhlükəsiz əməliyyatları təmin etmək və radiasiya sızmalarının və ya partlayışlarının qarşısını almaq. - Neft və qaz sənayesi: Dənizdə qazma və neft istehsalında, avadanlıq nasazlıqları və insan səhvlərinin fəlakətli qəzalara səbəb ola biləcəyi hallarda. - Aviasiya: Təyyarə sistemlərində və uçuş əməliyyatlarında təhlükəsizlik məsələlərini müəyyənləşdirmək və hava qəza halları riskini azaltmaq. - Kimya sənayesi: Zəhərli materialların emalı və idarə edilməsi ilə əlaqədar riskləri müəyyənləşdirmək və azaltmaq. Faydaları - Yaxşılaşdırılmış təhlükəsizlik: Risklər sistematik şəkildə müəyyənləşdirildikcə və aradan qaldırıldıqca, MORT yüksək riskli mühitlərdə qəza və zədələnmələrin sayını azaldır. - Risklərin idarə rdilməsi: MORT, riskləri idarə etmək və azaldmaq üçün strukturlaşdırılmış bir yanaşma təqdim edir, beləliklə potensial təhlükələr gözardı olunmur. - Uyğunluq: MORT, təşkilatların tənzimləyici tələblərə uyğunluğunu təmin etməyə kömək edir, sənaye təhlükəsizlik standartlarına cavab vermələrini təmin edir. - Xərc effektivliyi: Qəza və zədələnmələrin qarşısını alaraq, MORT təşkilatlara sığorta, hüquqi məsuliyyət və avadanlıq ziyanı ilə bağlı böyük xərclərə qənaət etməyə kömək edir. Məhdudiyyətlər - MORT-u tətbiq etmək, onun strukturu və metodologiyası haqqında dərin anlayış tələb edir, ki bu da kiçik təşkilatlara çətinlik yarada bilər. - MORT-un düzgün tətbiq edilməsi, təlim proqramları, proqram təminatı alətləri və analizlər üçün vaxt və müəyyən resurs tələb edir. - MORT, yalnız yüksək riskli əməliyyatların olduğu sahələrdə daha faydalıdır və daha az təhlükəli sahələrdə o qədər də effektiv olmaya bilər.
http://icma.org.uk/06-9_mort.html
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.osti.gov/servlets/purl/4175026
https://bluedragonrootcause.com/management-oversight-and-risk-tree/
https://www.nri.eu.com/mort.html
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.osti.gov/servlets/purl/5254810
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.nri.eu.com/NRI2_2002.pdf
https://psycnet.apa.org/record/1975-24390-001
https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=3184332
https://www.researchgate.net/figure/The-parts-of-accident-MORT-chart_fig2_312038300
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0304389407007807
https://link.springer.com/article/10.1007/s12063-021-00248-2
https://www.slideshare.net/gauravkrsrajput/mort-analysis-with-example
https://slideplayer.com/slide/6270398/
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.dcs.gla.ac.uk/~johnson/teaching/safety/powerpoint/4_MORT.pdf
https://www.researchgate.net/publication/319572578_Management_Oversight_and_Risk_Tree
https://www.ludwigbenner.org/STEP-MES_Guides-wf/Guide07.html
https://www.iloencyclopaedia.org/part-viii-12633/audits-inspections-and-investigations/item/916-hazard-analysis-organizational-factors-mort
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.nri.eu.com/NRI1.pdf
https://risktree.2t-security.co.uk/
https://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metadc1449079/
Tarix : 31 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
