Hippodamus of Miletus - Qədim Yunan tarixində mühüm bir şəxsiyyət olaraq tanınır. O, Miletos şəhərinin əhalisi arasında məşhur bir mühəndis, şəhər planlayıcısı və coğrafiyaşünas olmuşdur. Hippodamus, həmçinin "şəhərsalma" sahəsindəki ilk mütəxəssislərdən biri olaraq, Yunan dünyasında planlı şəhər quruluşu anlayışının təməlini atmışdır. Onun şəhərsalma və cəmiyyətin təşkilinə dair nəzəriyyələri, müasir şəhər planlaması sahəsindəki əsas prinsiplərin ilk addımlarını təşkil etmişdir. Həyatı və karyerası Hippodamus, təxminən MÖ 5-ci əsrdə yaşamış və Miletos şəhərində fəaliyyət göstərmişdir. O, öz dövründə məhşur bir mütəxəssis kimi tanınırdı və Yunan dünyasının müxtəlif şəhərlərində şəhərsalma layihələrinə rəhbərlik etmişdir. Hippodamus, xüsusilə Peloponez müharibəsi dövründə və ondan sonrakı illərdə bir çox şəhər quruluşu və bərpa layihələrində iştirak etmişdir. O, həmçinin Periklesin dövründə Atinada fəaliyyət göstərmiş və bu şəhərin şəhərsalma işlərinə təsir etmişdir. Şəhərsalma və planlaşdırma nəzəriyyələri Hippodamus, Yunan dünyasında şəhərsalma sahəsindəki ən mühüm şəxsiyyətlərdən biri sayılır. O, şəhərlərin qurulmasında və təkmilləşdirilməsində prinsipial bir yanaşma irəli sürmüşdür. Onun şəhərsalma sahəsindəki ən məşhur ideyalarından biri, şəhərlərin üç əsas hissədən ibarət olmasıdır: Şəhər mərkəzi (ictimai və ticarət məqsədləri üçün), Yaşayış bölgələri (yaşayış məhəlləri), Aqrar sahələr (kənd təsərrüfatı üçün ayrılmış ərazilər). Hippodamus, şəhərlərin simmetrik və yaxşı təşkil olunmuş struktura malik olmasının vacibliyini vurğulamışdır. O, şəhər quruluşlarını daha funksional və rahat etmək üçün yolların və meydanların düzgün şəkildə yerləşdirilməsini təklif etmişdir. Hippodamusun ən çox tanınan şəhərsalma nəzəriyyələrindən biri, grid sistemi adlandırılan və onun tərəfindən inkişaf etdirilən simmetrik şəhər planlamasıdır. Bu sistemdə, küçələr paralel və şaquli olaraq düzülür, beləliklə şəhərin hər bir hissəsi asanlıqla təşkil edilə bilərdi. Bu plan, sonrakı dövrlərdə çoxsaylı şəhərsalma layihələrinə ilham vermiş və müasir şəhərsalma təcrübələrində istifadə olunmuşdur. Əhəmiyyətli layihələr Hippodamus, yalnız nəzəriyyə ilə kifayətlənməyib, praktiki layihələr də həyata keçirmişdir. Onun ən məşhur layihələrindən biri, Piraeus şəhərinin planlaşdırılmasıdır. Piraeus, Atina üçün əsas liman şəhəri idi və Hippodamus bu şəhərin şəhərsalma işlərinə rəhbərlik etmişdir. O, Piraeusda grid sistemi tətbiq edərək, şəhəri çox düzgün və səliqəli şəkildə təşkil etmişdir. Hippodamusun digər əhəmiyyətli layihələrindən biri də, Miletus şəhərinin təkmilləşdirilməsi idi. Miletus, o dövrün ən əhəmiyyətli ticarət mərkəzlərindən biri idi və Hippodamus burada da simmetrik şəhərsalma prinsipini tətbiq etmişdir. Bu şəhər, o dövrün ən yaxşı qurulmuş şəhərlərindən biri hesab olunurdu. Fəlsəfi və sosial baxışları Hippodamus yalnız şəhərsalma ilə məşğul olmamış, eyni zamanda cəmiyyətin təşkilinə dair müəyyən fəlsəfi fikirləri də irəli sürmüşdür. O, Yunan cəmiyyətinin strukturlarını, xüsusən də sosial və siyasi təşkilarları təhlil etmiş və bu sahədə bir çox yenilikçi ideyalar təqdim etmişdir. Hippodamus, müxtəlif sosial siniflərin bir-biri ilə necə əlaqələndirilməli olduğunu və hər bir sinifin şəhərsalmasında necə rol oynadığını müzakirə etmişdir. Bundan əlavə, o, yaxşı idarəçilik və şəhər sosial həyatı haqqında da öz fikirlərini bildirmişdir. Onun fikirinə görə, ideal bir şəhər özündə yaxşı təşkil olunmuş bir ticarət sahəsi, sosial xidmətlər və təbii resursları səmərəli şəkildə istifadə edən bir sistemə sahib olmalıdır. Təsiri və mirası Hippodamusun təsiri, yalnız öz dövrü ilə məhdudlaşmayıb, həm də sonrakı dövrlərdə şəhərsalma sahəsində böyük bir irs qoymuşdur. Onun grid sistemi, simmetrik şəhər planlaması və ticarət, yaşayış və kənd təsərrüfatı bölgələrinin ayrılması prinsipləri, sonrakı dövrlərdə bir çox şəhərsalma layihələri və memarlıq məktəbləri tərəfindən tətbiq olunmuşdur. Bu sistemlər, müasir şəhərsalma konseptlərinin əsasını təşkil edir. Hippodamus həmçinin şəhərlərin sosial strukturunu və idarəetməsini nəzəri cəhətdən irəlilətmiş və gələcək dövrlərdəki şəhər planlamasının inkişafına böyük təsir göstərmişdir. Hippodamus of Miletus, Yunan dünyasında mühüm bir şəhərsalma mütəxəssisi və mühəndis olaraq tanınır. Onun tətbiq etdiyi şəhərsalma prinsipləri və nəzəriyyələri, yalnız öz dövründə deyil, sonrakı dövrlərdə də böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir. Hippodamus, həmçinin sosial və fəlsəfi baxışları ilə, qədim Yunan cəmiyyətinin daha yaxşı təşkilini təmin etməyə çalışmış və bu sahədə böyük bir irs qoymuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Hippodamus_of_Miletus
https://en.wikipedia.org/wiki/Hippodamus_of_Miletus
https://www.jstor.org/stable/4435519
https://www.scribd.com/presentation/494508355/Other-Planning-Models
https://books.google.com/books/about/Hippodamus_of_Miletus.html?id=VBrZXwAACAAJ
https://books.google.com/books/about/Hippodamus_of_Miletus.html?id=VBrZXwAACAAJ
https://www.magical-steps.com/hippodamus-of-miletus.html
Tarix : 14 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
