Havay fırtınaquşu ("Pterodroma sandwichensis") - Havay adalarına endemik olan böyük, tünd boz-qəhvəyi və ağ rəngli fırtınaquşu növü. Yayılması Havay fırtınaquşu əvvəllər "Niʻihau" istisna olmaqla bütün əsas Havay adalarında tapılırdı, lakin indi əsasən Maui adasındakı "Haleakalā" krateri ilə məhdudlaşmışdır. Kiçik populyasiyalar Havay adasındakı Mauna Loa, Kauai adasındakı Waimea Kanyonu, "Lānaʻi" adasındakı "Lānaʻihale" və bəlkə də "Molokaʻi" adasında mövcuddur. Əvvəllər Qalapaqos adalarından olan çox oxşar bir növlə birləşdirilirdi. 2013-cü ildə Arizona ştatında, Kolorado çayı yaxınlığında bir nümunə tapıldı və bu, növün Şimali Amerikanın daxili bölgələrində ilk qeydi oldu. 7 avqust 2023-cü ildə Oregon ştatının Coos qraflığı yaxınlığında, Cape Arago yaxınlığında bir Havay fırtınaquşu müşahidə edildi. Bu, növün ştatdakı ilk qeydi deyil və Kaliforniyadan da hesabatlar var. Qidalanma Qidasının 50–75%-i kalmardan, daha kiçik faizi isə balıq və xərçəngkimilərdən ibarətdir. Çoxalma Bu quşlar yuvalarını yeraltı dəliklərdə və ya qaya yarıqlarında qurur. Çütləşmə mövsümü martdan oktyabra qədər davam edir. Dişi fərd bir ağ yumurta qoyur. Balalar çatladıqdan sonra valideynlər gündüz dənizə çıxaraq qidalanır və yalnız gecə geri qayıdır. Qidalarını balalara qusma yolu ilə ötürürlər. Balalar kömür-qara rəngdədir və erkən Havaylılar tərəfindən incə zövq kimi qəbul edilirdi. Alimlər əvvəllər fırtınaquşlarının çütləşmə mövsümündə sahilə nisbətən yaxın qaldığını düşünürdülər. Mikrodalğalı telemetriya istifadə edən yeni tədqiqatlar göstərir ki, quşlar iki həftəlik qidalanma səfərləri zamanı Alyaskaya və Yaponiyaya qədər uzaq məsafələrə səyahət edir. Gecə yuva dəliklərinə qayıdarkən yetkin fərdlər fərqlənən "oo-ah-oo" səsi çıxarır. Yuva dəliklərində yetkin quşlar həmçinin müxtəlif "yap", "hür" və "cırıltı" səsləri çıxarır. Fırtınaquşunun uçuşu yüksək və dik qövslərlə xarakterizə olunur. Qanadları uzun və dar olub, qanad açıqlığı 91 sm təşkil edir. Qanadları və quyruğu qara rəngdədir. Ayaqları iki rəngli – çəhrayı və qaradır. Status və qorunma Havay fırtınaquşu nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan növdür. İnkişaf səbəbindən yaşayış mühitinin itirilməsi ilə yanaşı, fırtınaquşu üçün ən böyük təhlükələr ev heyvanlarından azmış pişiklər, kiçik Asiya manqusları və siçanlardır ki, bunların hamısı balaların dəliklərdə olduğu zaman onlara hücum edir. Haleakalā Milli Parkında ev heyvanlarından azmış canlıların sayını azaltmaq üçün böyük səylər göstərilir ki, bu təkcə Havay fırtınaquşunu deyil, həm də digər nadir Havay quşlarını qorumaq üçün vacibdir. Məftillər nadir fırtınaquşlarını yaralayır və şəhər işıqları onların oriyentasiyasını pozur, bu da onların sayının azalmasına səbəb olur. Havay fırtınaquşu əvvəllər Qalapaqos adalarından olan tündbel fırtınaquşu ilə eyni növ kimi qəbul edilsə də, sonradan ayrı bir növ kimi təsnif edilmişdir. Federal vəhşi təbiət mütəxəssislərinin tövsiyəsi ilə Havay, 15 yanvar 2009-cu ildə rəqəmsal televiziyaya keçdi, bu, FCC-nin ölkə üzrə məcburi keçidindən bir ay əvvəl idi. Bu, Havay fırtınaquşunun yuva qurma mövsümünü qorumaq üçün edildi. Bioloqların növün neçə fərdinin qaldığına dair dəqiq məlumatı yox idi, lakin təxminən 1000-dən az fərdin əsas yuva sahəsi olan "Haleakalā" vulkanında yuva qurduğu təxmin edilirdi. Daha erkən rəqəmsal keçid, yaxınlıqdakı analoq ötürücü qüllələrin fevralda başlayan yuva qurma mövsümünü pozmadan söndürülməsinə imkan verdi.
https://en.wikipedia.org/wiki/Hawaiian_petrel
https://ebird.org/species/hawpet1
https://abcbirds.org/bird/hawaiian-petrel/
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/hawaiian-petrel-pterodroma-sandwichensis
https://www.nps.gov/havo/learn/nature/uau.htm
https://dlnr.hawaii.gov/wildlife/birds/uau/
https://birdsoftheworld.org/bow/species/hawpet1/cur/introduction
https://ecos.fws.gov/ecp/species/6746
Tarix : 2 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
