Harold Garfinkel (1917–2011) - Amerikalı sosioloq və etmoloji yanaşmanın ən mühüm tədqiqatçılarından biri. O, sosial reallığın necə anlaşıldığı və qurulduğunu başa düşmək üçün praktik fəaliyyətlər və gündəlik həyatın strukturlarını analiz edən bir yanaşma olan etmoloji (və ya etnometodologiya) sahəsinin qurucusudur. Garfinkel, sosial hadisələrin yalnız baxılan "obyektiv" reallıqla deyil, həm də individlərin qarşılıqlı əlaqələrində necə yaranıb inkişaf etdiyini öyrənməyə yönəlmişdir. Əsas fikirləri və nəzəriyyələri Garfinkelin ən məşhur ideyası etnometodologiya adlanan nəzəriyyəsidir. Etnometodologiya, insanların gündəlik həyatın sosial reallığını necə yaratdıqlarını və qarşılıqlı münasibətlərin necə strukturlaşdırıldığını tədqiq edir. Garfinkel, sosial strukturun yalnız rəsmi qurumlardan və ya sosial strukturlardan yaranmadığını, əksinə, gündəlik qarşılıqlı əlaqələrdən və insanların gündəlik həyatlarında etdikləri "etmələrdən" əmələ gəldiyini müdafiə edirdi. Sosial reallığın inşa edilməsi Garfinkel, sosial reallığı gündəlik həyatın içindəki insanlar tərəfindən qurulduğunu təhlil etmişdir. Onun fikrincə, sosial qaydalar və normalar yalnız insanların gündəlik həyatda necə qarşılıqlı əlaqə qurduqları və necə başa düşdükləri vasitəsilə formalaşır. Bu yanaşma, müəyyən sosial strukturların və qaydaların hər zaman insanlar tərəfindən yaradıldığı və yenidən qurulabileceyi fikrini ortaya qoymuşdur. Etmometodologiyanın əsas prinsipləri - Həyatın gündəlik praktikləri: sosial reallıq yalnız gündəlik təcrübələr və həyatın praktiki tərəfləri üzərindən qurulur. - Normalar və qaydalar: İnsanlar qəbul edilmiş sosial qaydalara əsaslanaraq qarşılıqlı əlaqə qururlar, amma bu qaydalar sabit deyil; insanlar gündəlik həyatda qaydaları təkrarlayaraq onları yenidən qururlar. - Sosial dünyada məna yaratmaq: İnsanlar qarşılıqlı əlaqələrdə məna yaratmaq üçün fərqli praktiki metodlardan istifadə edirlər. Bu da sosial dünyada məna yaradır və gündəlik həyatı təşkil edir. “Breaching” təcrübələri Garfinkel, "breaching experiments" (pozucu təcrübələr) kimi tanınan bir yanaşma inkişaf etdirdi. Bu təcrübələrdə, gündəlik həyatın normaları və qaydaları pozulurdu, məqsəd isə insanların normalarını necə yenidən qurduqlarını müşahidə etmək idi. Məsələn, bir şəxs qəbul edilmiş davranış qaydalarını pozaraq ictimai bir mühitdə davranışlarını fərqli bir şəkildə sərgiləyə bilərdi. Bu təcrübələr, insanların sosial qaydalara və normalara necə reaksiya verdiyini başa düşmək üçün çox əhəmiyyətli məlumatlar verdi. Əsas əsərləri Harold Garfinkelin nəzəriyyələri və yanaşmaları bir neçə mühüm əsərlə geniş yayılmışdır. Ən tanınmış əsərləri bunlardır: - "Studies in Ethnomethodology" (1967) – bu əsəri, Garfinkelin etnometodologiya sahəsindəki əsas yanaşmalarını və tədqiqat metodlarını əhatə edir. Kitabda, o, sosial normaların necə qurulduğunu və sosial dünyadakı məna quruluşlarının necə təşkil olunduğunu təhlil edir. - "Seeing Sociologically: The Routine Grounds of Social Action" (1971) – bu əsərində, Garfinkel sosial fəaliyyətin rutin əsaslarını izah edir və gündəlik həyatın necə sosial reallıq yaratdığını göstərir. Təsiri və mirası Garfinkelin etnometodologiya nəzəriyyəsi, sosial elmlərdəki strukturializm və simvolik interaksionizm kimi mövcud yanaşmalarla əlaqə quraraq, sosial aləmin yaradılma prosesini daha dərindən başa düşmək üçün yeni yollar açmışdır. Onun işləri, sosial elmlər sahəsində subyektiv reallığın və insanların gündəlik təcrübələrinin necə sosial strukturların və qaydaların yaranmasında mühüm rol oynadığını vurğulamışdır. Etmometodologiya sosial elmlərə sosial qaydaların və strukturun sadəcə təbiət və qanunlardan yaranmadığını, əksinə insanların gündəlik sosial qarşılıqlı əlaqələrində qurulduğunu göstərmişdir. Bu yanaşma, müasir sosial elmlərdə və sosiologiya sahəsində əhəmiyyətli təsir yaratmışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Harold_Garfinkel
https://emcawiki.net/bibtex/browser.php?author=Harold+Garfinkel&bib=emca.bib
https://uk.sagepub.com/en-gb/eur/harold-garfinkel/book224858
https://link.springer.com/article/10.1007/s10746-012-9220-6
https://www.theguardian.com/education/2011/jul/13/harold-garfinkel-obituary
https://www.researchgate.net/publication/318184213_Harold_Garfinkel
https://anthempress.com/the-anthem-companion-to-harold-garfinkel-hb
Tarix : 23 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
