Hans Selye— Macar-kanadalı endokrinoloq və stress cavabı sahəsindəki əsas töhfələri ilə tanınan alimdir. Selye'in araşdırmaları 20-ci əsrin əvvəlində stressin insan sağlamlığına təsiri üzərində əhəmiyyətli irəliləyişlərə səbəb olmuşdur və ümumi adaptasiya sindromu (UAS) anlayışını inkişaf etdirmişdir. Erkən həyat və təhsil Hans Selye 1907-ci ildə Vyana, Avstriya-Macarıstanda anadan olmuşdur. O, tibb ailəsində böyümüş və erkən yaşlarından biologiyaya maraq göstərmişdir. Selye Praqa Universitetində təhsil almış və tibb diplomu almışdır. Sonradan, Kanadanın Monreal şəhərinə köçərək McGill Universitetində araşdırmalarını davam etdirmişdir. Burada endokrinologiya sahəsindəki işləri onun gələcək elmi fəaliyyətinin təməlini qoymuşdur. Ümumi adaptasiya sindromu (UAS) Selye'in ən təsirli töhfəsi ümumi adaptasiya sindromu (UAS) nəzəriyyəsinin inkişafıdır. Bu nəzəriyyə, orqanizmin stressə qarşı fizioloji cavabını izah edir. Selye, stressin başlanğıcda adaptiv bir cavab olduğunu, lakin uzun müddət davam etdikdə orqanizmə ciddi sağlamlıq problemləri gətirə biləcəyini irəli sürmüşdür. UAS üç mərhələdən ibarətdir: - Şok reaksiyası: Orqanizmin stressə ilk reaksiyasıdır, burada "yaşamaq və ya ölmək" reaksiyası aktivləşir. - Müqavimət: Orqanizm stressə uyğunlaşır və ona qarşı mübarizə aparmağa çalışır, lakin stress reaksiyası davam edir. - Tükənmə: Uzun müddətli stress nəticəsində orqanizmin müqavimət göstərmə qabiliyyəti dağılır və yorğunluq, tükenmə və xəstəliklər meydana gəlir. Selye, xroniki stressin kardiyovaskulyar xəstəliklər, qastrit və zəifləmiş immun sistem kimi bir çox sağlamlıq problemərinə səbəb ola biləcəyini göstərmişdir. Stress və sağlamlıq Selye'in işləri stressin insan sağlamlığına təsirini anlamaqda inqilabi dəyişikliklərə səbəb olmuşdur. O, stressin yalnız mənfi deyil, həm də adaptiv bir bioloji cavab olduğunu göstərmişdir və stressin uzun müddət və intensivliyinə görə həm faydalı, həm də zərərli ola biləcəyini irəli sürmüşdür. Stressin fizioloji fenomen olaraq qəbul edilməsi, müasir sağlamlıq psixologiyası və stress idarəetmə strategiyalarının əsasını təşkil etmişdir. İrs və təsir Hans Selye'in stress üzrə araşdırmaları, psixoloji və fizioloji amillərin sağlamlıq və xəstəliklərdə necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu daha dərindən anlamağa yardım etmişdir. O, stress uyğunlaşması anlayışını inkişaf etdirərək, tibb, psixologiya və sosiologiya kimi müxtəlif sahələrdə təsirli olmuşdur. Onun işi hələ də stressin idarə edilməsi və insanların sağlamlığını yaxşılaşdırmaq üçün necə başa çıxacağı barədə araşdırmalara təsir edir. Selye, elmi sahəyə verdiyi töhfələrə görə bir çox mükafatlar almış və bir sıra tibbi cəmiyyətlərdən mükafatlarla təltif olunmuşdur. O, 1982-ci ildə vəfat etmişdir, lakin onun işi bu gün də stress və sağlamlıq sahəsində anlayışımıza yön verir.
https://www.britannica.com/biography/Hans-Selye
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5915631/
https://www.cdnmedhall.ca/laureates/hansselye
https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/hans-selye
https://study.com/academy/lesson/hans-selye-biography-theory-contributions.html
https://time.com/4243311/hans-selye-stress/
https://en.wikipedia.org/wiki/Hans_Selye
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
