Hainan qara kəkilli gibonu - (Nomascus hainanus), həmçinin Hainan gibonu adlanan, Sakit okeanda yerləşən Hainan adasında tapılan və Təhlükədə Olan Növlərin Beynəlxalq İttifaqının (IUCN) Qırmızı Siyahısında "kritik təhlükədə" olan bir gibon növü. Əvvəllər bu növ, Vyetnamın Hòa Bình və Cao Bằng əyalətlərindən və Çinin Quanqsi Çjuan Muxtar Rayonundakı Jingxi qəzasından olan şərq qara kəkilli gibonunun (N. nasutus) yarımnövü hesab olunurdu. Molekulyar məlumatlar, morfologiya və səs fərqləri ilə birlikdə onun ayrı bir növ olduğunu göstərir. Onun yaşayış mühiti genişyarpaqlı meşələr və yarpaqtökən musson meşələrindən ibarətdir. O, ən çox əncir kimi şəkərlə zəngin yetişmiş meyvələrlə, bəzən isə yarpaqlar və həşəratlarla qidalanır. Hazırkı status Hainan qara kəkilli gibonları nəslinin kəsilməsi təhlükəsi ilə üzləşiblər. Hazırda onlar IUCN-in Qırmızı Siyahısında "kritik təhlükədə" olan növlər kimi qeyd olunublar. Tarixən onlar Çin üzrə geniş yayılmışdılar: 17-ci əsrdən qalan hökumət qeydləri onların ərazisinin Çinin yarısını əhatə etdiyini göstərir, lakin bu qeydlər bir neçə növü əhatə edə bilər, çünki bəziləri böyük çaylar kimi fiziki maneələrlə ayrılmış ərazilərdən gəlir ki, gibonların keçməsi çətin olardı. Hainan adasındakı gibon populyasiyası son yarım əsrdə kəskin şəkildə azalıb. Xüsusiyyətlər Hainan gibonunda cinsi dimorfizm aydın şəkildə müşahidə olunur. Erkəklər demək olar ki, tamamilə qara rəngdədir, bəzən ağ və ya sarı yanaqları olur. Dişilər isə əksinə, qızılı və ya sarı rəngdədir və başda qara zolaq da daxil olmaqla qara ləkələrə malikdir. Həm kişilər, həm də dişilər incə bədənli, uzun qollar və ayaqlara malikdir və quyruqları yoxdur. Qollar ağacdan ağaca yellənmək üçün istifadə olunur ki, bu da braxiasiya adlanır. Hainan gibonları əlaqə və cütləşmə üçün duetlər oxuyur. Çoxalma Hainan gibonları təbii yaşayış mühitinin kəskin azalmasına cavab olaraq bəzi çoxalma uyğunlaşmaları əldə etmişlər. Qalan bir neçə gibon poliqin münasibətlər nümayiş etdirir. Kiçik ailələr adətən bir çoxalan kişi, iki yetkin dişi və onların nəslindən ibarət olur. Müşahidələr göstərir ki, vəhşi təbiətdə bütün cinsi yetkin dişilər çoxalmır, lakin bunun səbəbləri aydın deyil. Yaşayış yeri Hainan gibonları adada üç fərqli meşə növündə yaşayır. Onların əsas yaşayış sahəsi ilkin meşə (qoca meşə) adlanır. İlkin meşə daxilində gibonlar adətən on metr və ya daha hündür ağaclarda yaşayır. İlkin meşələr təkcə sığınacaq və oxuma mərasimləri üçün ağaclar təqdim etməklə yanaşı, həm də gibonlar tərəfindən yeyilən ən azı altı bitki növünə ev sahibliyi edir.
https://neprimateconservancy.org/hainan-gibbon/
https://animaldiversity.org/accounts/Nomascus_hainanus/
http://www.primate-sg.org/hainan_gibbon/
https://www.zsl.org/what-we-do/projects/hainan-gibbon-conservation
https://www.huawei.com/en/tech4all/stories/protecting-hainan-gibbons
https://www.speciesconservation.org/case-studies-projects/hainan-gibbon/3158
https://www.kfbg.org/en/KFBG-blog/post/Hainan-Gibbon-Fun-Facts-I
https://en.wikipedia.org/wiki/Hainan_black_crested_gibbon
Tarix : 19 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
