Gunnison kəkliki və ya kiçik şüyüd kəkliyi (lat. Centrocercus minimus) - Amerika Birləşmiş Ştatlarına endemik olan bir kəklik növü. Bu növ, yaxın qohumu olan böyük şüyüd kəkliyinə (Centrocercus urophasianus) bənzəyir, lakin ölçüsünə görə təxminən üçdə bir qədər kiçikdir, başının arxasında daha qalın lələklərə malikdir və daha az mürəkkəb toy rəqsi sərgiləyir. Bu növün yayılma arealı cənub-qərbi Kolorado və cənub-şərqi Yuta ştatları ilə məhdudlaşır, ən böyük populyasiya isə Koloradonun Gunnison hövzəsi regionunda yaşayır. ABŞ kimi ornitofaunası nisbətən yaxşı öyrənilmiş bir ölkədə yerli olmasına baxmayaraq, bu növ 1990-cı illərə qədər şüyüd kəkliyi ilə oxşarlığı səbəbindən diqqətdən yayınmış və yalnız 2000-ci ildə yeni növ kimi təsvir edilmişdir. Bu, 19-cu əsrdən bəri ABŞ-də təsvir edilən ilk yeni quş növüdür. C. minimus-un ayrı bir növ kimi təsviri genetik dəyişkənliyi öyrənən molekulyar tədqiqatla da dəstəklənir, bu tədqiqat göstərir ki, böyük və kiçik bədənli quşlar arasında gen axını yoxdur. Çoxalma Gunnison kəklikləri mürəkkəb toy mərasimləri ilə tanınır. Hər yaz erkəklər "lek" adlanan açıq sahələrdə toplaşaraq "təqdimat rəqsi" sərgiləyirlər. Dişi qrupları bu təqdimatları müşahidə edir və ən cəlbedici erkəkləri seçərək cütləşirlər. Yalnız bir neçə erkək əsas çoxalma fəaliyyətini həyata keçirir. Erkəklər yaz aylarında səhər və axşam saatlarında bir neçə saat boyunca leklərdə təqdimat sərgiləyirlər. Leklər adətən sıx şüyüd kollarına bitişik açıq sahələrdir və eyni lek on illər boyu kəkliklər tərəfindən istifadə edilə bilər. Qorunma Bu növ yaşayış mühitinin itirilməsi səbəbindən azalmaqdadır; onların yayılma arealı daralıb. Müraciətlərdən sonra növ Amerika Birləşmiş Ştatlarının Balıq və Vəhşi Təbiət Xidməti tərəfindən Nəsli Kəsilmək Təhlükəsində Olan Növlər Siyahısına daxil edilməsi təklif edilmiş və nəhayət, 22 dekabr 2014-cü ildən etibarən təhlükədə olan növ kimi qorunmağa başlamışdır. Bu növün məlum populyasiya ölçüsü olduqca kiçik qalır və növün qorunmağa başladığı dövrdə 4.000-dən az fərdin qaldığı təxmin edilirdi. 2019-cu ilin sorğusu göstərdi ki, Kolorado ştatında populyasiya təxminən 1.800 quşa qədər azalıb və yalnız təxminən 429 yetkin erkək fərd qalıb, bu isə sorğuların başlamasından bəri növ üçün ən aşağı göstəricidir. Yayılması Gunnison kəklikləri cənub-qərbi Koloradonun yeddi və cənub-şərqi Yutanın bir qraflığında tapılır. Əvvəllər Arizona, Nyu-Meksiko və Oklahoma ştatlarında da tapılırdı, lakin indi bu ştatlarda nəsli kəsilib. Həyat dövrü Erkəklər fevralın sonundan aprelə qədər leklərdə və ya təqdimat sahələrində toplaşır, bu sahələr kiçik açıq ərazilərdir və çoxalma burada baş verir. Yalnız bir neçə dominant erkək, adətən iki erkək, çoxalır. Cütləşmədən sonra dişi leki tərk edərək yuva sahəsinə gedir. Yumurta sayı altıdan səkkizə qədər dəyişir; inkubasiya müddəti 25-27 gündür. Şüyüd kəkliklərinin yuva tərk etmə və yırtıcılar tərəfindən yumurtaların məhv edilməsi halları yüksəkdir. Cücələr tez inkişaf edir və özləri qidalanmağa başlayır. Yaşayış yeri Gunnison kəklikləri tamamilə şüyüd kollarının üstünlük təşkil etdiyi yaşayış mühitindən asılıdır. Şüyüd yetkin fərdlərin bütün il boyu əsas qidasıdır və onlar demək olar ki, yalnız şüyüd kollarını örtük üçün seçirlər. Lakin cücələr böyüdüldükdə yüksək zülallı genişyarpaqlı bitkilərə və həşəratları cəlb edən çiçəklərə ehtiyac duyurlar. Bununla belə, mal-qara və qoyunlar da bu bitkiləri bəyənir və bu kritik cücə qidası bitkilərinin aradan qaldırılması bu quşun azalmasının əsas səbəblərindən biridir.
https://www.allaboutbirds.org/guide/Gunnison_Sage-Grouse/id
https://www.allaboutbirds.org/guide/Gunnison_Sage-Grouse/overview
https://cpw.state.co.us/species/gunnison-sage-grouse
https://www.audubon.org/field-guide/bird/gunnison-sage-grouse
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/gunnison-grouse-centrocercus-minimus
https://defenders.org/sites/default/files/publications/Gunnison-Sage-Grouse-Factsheet.pdf
https://en.wikipedia.org/wiki/Gunnison_grouse
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
