Gümüş dağ siçovulu (Alticola argentatus) - Cricetidae fəsiləsinə aid bir gəmirici növü. Bu növ gümüşü-boz tükləri, uzun vibrissaları (bığları), köksüz hypsodont dişləri və kəskin kəllə quruluşu ilə fərqlənir. Avrasiya çöl ekoregionunun bir çox məməlisi kimi, onlar da yüksək yüksəkliklərdə yaşamağa yaxşı uyğunlaşıblar və Mərkəzi Asiyanın dağlıq ərazilərində, şimal-şərqdə Saur dağlarından qərbdə Kugitang silsiləsinə, cənubda isə Tibet və Himalay dağlarına qədər yayılıblar. Taksonomiya Alticola cinsinə daxil olan Mərkəzi Asiya siçovullarının filogeniyası və həyat tarixi tam olaraq başa düşülməmişdir. Alticola cinsinin üç yarımcinsi var: Alticola s.str. (gümüş dağ siçovulunu özündə birləşdirir), Aschizomys və Platycranius. Sitoxrom b geninin genetik təhlili vasitəsilə Alticola s.str. və Platycranius yarımcinslərinin monofiletik klad təşkil etdiyi və Aschisomys yarımcinsi ilə genetik fərqlərə malik olduğu müəyyən edilmişdir. Bu yarımcinslərin ayrılması Pleystosen dövrünün sonunda baş vermişdir. Təsvir Gümüş dağ siçovulu rəng çeşidləri baxımından geniş spektrə malikdir, parlaq sarıdan tünd qəhvəyiyə qədər dəyişir. Rəng fərqlərinin region boyu quruluq qradienti ilə əlaqəli olduğu, yüksəkliklə əlaqəli olmadığı düşünülür. Bu növün quyruq uzunluğu fərdlər arasında əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir, bədən kütləsinin 32-51%-ni təşkil edir və demək olar ki, tüksüzdür. Açıq rəngli nümunələrdə quyruq ağ, tünd rəngli heyvanlarda isə aydın şəkildə ikirənglidir. Bu siçovullar ən tünd rəngli tükləri belində və başının üst hissəsində daşıyır. Gənc heyvanlar bədən kütləsi 18-21 qram (0,63-0,74 uns) olduqda tük dəyişdirməyə başlayır. Tük dəyişməsi mart və ya apreldə başlayır, payız tük dəyişməsi isə sentyabr və ya oktyabrda baş verir. Kəllə morfologiyası bu geniş regionda məkanla ayrılmış heyvanlarda fərqlənir. Kəllə uzunluğunun bədən uzunluğundan müstəqil olaraq dəyişdiyi müşahidə edilmişdir. Morfologiyanın müqayisəli təhlilindən iki alt populyasiyanın mövcud olduğu müəyyən edilmişdir: biri Tyan-Şan regionunda, digəri isə Pamir-Hindu Kuş dağ sistemində yerləşir. Bir çox gəmirici kimi, gümüş dağ siçovulu lifli materialla qidalanmağa uyğunlaşmış, davamlı böyüyən hypsodont dişlərə malikdir. Yayılması və yaşayış yeri Bu siçovul Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Əfqanıstan, Çin və Pakistanın Tyan-Şan və Pamir dağlarında geniş yayılıb. Coğrafi yayılmasının ən şimal nöqtəsi Saur dağları, ən cənub nöqtəsi isə Pakistanın Gilgit regionudur. Bu növün yeganə fosil qalıqları Qırğızıstanın Sel’-Ugnur bölgəsindən tapılmış və Pleystosen dövrünün sonuna aid edilmişdir. Gümüş dağ siçovulunun yaşadığı ekoregion Avrasiya çölüdür və əsasən aşağı otlarla örtülüdür. Bu otlar quraqlığa davamlıdır və adətən aşağı və liflidir. Bu botanik xüsusiyyətlər bir çox kiçik məməli növünün qismən yuvalarda yaşamasına və ya gümüş dağ siçovulu kimi qaya yığınları arasında sığınacaq tapmasına səbəb olmuşdur. Onlar tez-tez yüksək dağlarda, subalp və alp biomunda yaşayırlar. Həmçinin aşağı yamaclarda və meşəlik ərazilərdə də tapılırlar, lakin daha az miqdarda. Onlar qaya yamaclarında və qaya örtüklü sərt yamaclarda yuva qazırlar. Tez-tez qaya çatlarını bitki qalıqları ilə qarışıq nəcislə dolduraraq izolyasiya divarı yaradırlar. Yuvalar bitki qalıqlarından ibarət yumşaq kürə şəklində qurulur və funksional olaraq balalama yuvaları ilə istirahət üçün ayrılmış sahələrə bölünür. Gümüş dağ siçovulunun gündüz və gecə fəal olduğu müşahidə edilmişdir, qışda qar altında hərəkətləri qeydə alınmışdır. Qidalanma Qış və erkən yaz aylarında gümüş dağ siçovulu əsasən bitki kökləri və toxumlarla qidalanır, bu qida materialları noyabr-fevral aylarında mədə tərkibinin 87-92%-ni təşkil edir. Mart ayında yaşıl bitki örtüyü ilə qidalanmağa başlayır və bu təzə bitkilər aprel-sentyabr aylarında mədə tərkibinin 90-99%-ni təşkil edir. Payızda bu heyvanlar qış üçün qida ehtiyatı toplayır. Bu qida ehtiyatlarının kütləsi böyük deyil, 2-5 qram (0,07-0,2 uns) ilə 35-42 qram (1,2-1,5 uns) arasında dəyişir.
https://www.inaturalist.org/taxa/45422-Alticola-argentatus
https://lifeontheplanetladakh.com/blog/silver-mountain-vole-ladakh
https://genomics.senescence.info/species/entry.php?species=Alticola_argentatus
https://animaldiversity.org/accounts/Alticola_argentatus/classification/
https://worldspecies.org/ntaxa/953359
https://www.gbif.org/species/2438712
https://animalia.bio/royles-mountain-vole
Tarix : 5 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
