Qazariya (həmçinin Kassariya, Kacsariya və Qasariya adlandırılır) - 13-cü əsrin ortalarından 15-ci əsrin sonlarına qədər Krımda və Qara Dəniz sahillərində, müasir Rusiya, Ukrayna və Rumıniya bölgələrində yerləşən Genuya Respublikasının kolonial mülklərinə verilən ad. Genuya hakimiyyətini konsul təmsil edirdi və Qazariyanın mərkəzi Krım yarımadasındakı Kəfə (indiki Feodosiyə) şəhəri idi. Qazariya adı Xəzəriyyədən götürülmüşdür, lakin Xəzərlər bu bölgəyə Genuyalılar gəlməzdən xeyli əvvəl hökmranlığı dayandırmışdılar. Tarix. Qazariya koloniyalarının yaradılmasının siyasi əsası 1261-ci il Nymphaeum Müqaviləsi olmuşdur. Bu müqavilə ilə Nikaea imperatoru Genuyalılara "Mare Maius" (Qara Dəniz) bölgəsində ticarət etməyə eksklüziv hüquq verdi. Nəticədə, 1266-cı ildə Kəfə Genuyalılara verildi və Qazariya mülklərinin mərkəzi oldu. 1308-ci ildə Qızıl Orda monqolları, Toxta xanın komandanlığı altında, uzun bir mühasirədən sonra Kəfəni ələ keçirdi. Beş il sonra, Genuyalılar Toxtadən sonra gələn Özbək xandan koloniyalarını geri almağı bacardılar. 1313-cü ildən etibarən, şəhəri geri aldıqdan sonra, Respublika koloniyanın idarəsini daha strukturlu şəkildə təşkil etdi. Qanunverici səlahiyyət "Officium Gazarie"yə verildi; bu, altı aylıq müddət üçün vəzifədə qalan səkkiz magistratdan ibarət idi və onlar həm də öz varislərini təyin edirdi. İcra hakimiyyəti Kəfənin Konsuluna, bir il müddətinə xidmət edən və Genuya hökuməti tərəfindən təyin olunan bir katib və ya kansler tərəfindən həvalə olunurdu. Seçilmiş 24 üzvdən ibarət şura da bir il müddətinə xidmət edirdi. Bunların yarısı zadəganlar, yarısı isə tacir və ya ustalardan ibarət idi. Onlardan dördü Genuya vətəndaşlığı qazanmış yerli sakinlər ola bilərdi. Ən sonda, şura 24-lük şuradan kənar altı üzvdən ibarət məhdud bir şura seçdi. Koloniyanın digər şəhərləri də Kəfənin idarəetməsinə tabe olan və ona bənzər idarəedici orqanlara malik idi. 1341-ci ildən etibarən, Genuya Qazariyasında qüvvədə olan qanunlar "Liber Gazarie"də toplandı, bu da hazırda Genuya Dövlət Arxivində saxlanılır. Kolleksiya daha sonra 1441-ci ildə "Statuta Gazarie" adı ilə yeniləndi. 1347-ci ildə, bu dəfə Canıbəyin rəhbərliyi ilə Qızıl Orda, Kəfəni yenidən mühasirəyə aldı. Anonim bir xronikada deyilir ki, mühasirəçilər ölü müdafiəçilərin cəsədlərini şəhər divarlarının içərisinə katapultlarla atırdılar. Bu müdafiəçilər, Şərqdən yayılan bir xəstəlik olan Qara Ölüm (vəba) səbəbindən ölmüşdülər. Kəfənin sakinləri, mümkün olan ən qısa zamanda cəsədləri dənizə atırdılar, lakin buna baxmayaraq xəstəlik yayıldı. Kəfədə Qara Ölüm, Genuyalıların geniş ticarət şəbəkəsinə daxil oldu və bu şəbəkə bütün Aralıq dənizini əhatə edirdi. 1347-ci ilin payızında Kəfədən yola çıxan ticarət gəmilərində xəstəlik, ilk Avropa şəhəri olan Konstantinopola çatdı və daha sonra Mesina vasitəsilə bütün Avropaya yayıldı. Qazariyanın vergi gəlirləri koloniyanın müdafiəsi üçün xərcləri qarşılayan dövlət kreditorlarının assosiasiyası olan "compera di Gazaria"ya təyin edilmişdi. Əslində, "compera" Gazariyanın vergi sistemini idarə edən Müqəddəs Georgi Bankına məxsus idi. 1453-cü ildə Konstantinopolun süqutundan sonra, Respublika Qazariyanın suverenliyini Müqəddəs Georgi Bankına təhvil verdi. Çünki bunun tək başına türklərə qarşı müqavimət təşkil edə biləcək yeganə qurum olduğunu düşündülər. Lakin bu ərazilər 1474-cü ildə Osmanlı İmperiyası tərəfindən ələ keçirildi. Koloniyalar Krım • Kəfə • Cembalo • Soldaia • Vosporo • Sarsona • Capitanatu Gotia (Teodoro ərazisi) Qərbi Qara dəniz (Ukrayna və Rumıniya) Krımdan başqa Genuya Qara dənizin qərb sahilində Dnestr çayının mənsəbindəki Maurokastro qalası (Bilqorod-Dnistrovski), Odessa yaxınlığındakı Ginestra qəsri, Likostomo qalası (Kiliya) kimi bir neçə qalaya sahib idi. Costanza (Constanța) və Kaladda koloniyası (Qalați). Taman yarımadası və Tanais (Rusiya) • Tana (Azov) • Matrega (Tmutarakan) • Copa (Slavyansk-na-Kubani) • Mapa (Anapa) • Batario (Novorossiysk) • Costa and Layso (Soçi) Gürcüstan (Abxaziya) • Chacari (Qaqra) • Santa Sophia (Alaxadci) • Pesonqa (Pitsunda) • Cavo di Buxo (Qudauta) • Niocoxia (Yeni Afon) • Sebastopolis (Suxumi) Gürcüstan (Acarıstan) • Lo Bati (Batumi)
https://www.storiapatriagenova.it/Docs/Biblioteca_Digitale/SB/5e8c2948172f5c5e0abcd9e8f49f6f79/f5b4267a287189c11380a6fa8ade372f.pdf
https://www.e-anthropology.com/English/Catalog/Archaeology/ARofEE.aspx
https://web.archive.org/web/20170817034450/http://www.lacasadisangiorgio.it/main.php?do=node&tag=6_33
https://nv.bsu.edu.ru/upload/iblock/331/Istoria_Politologia.pdf#page=35
http://archtat.ru/content/uploads/2019/09/190_GGZO_All_compressed-1.pdf#page=742
http://archtat.ru/content/uploads/2019/09/190_GGZO_All_compressed-1.pdf#page=742
http://archtat.ru/content/uploads/2019/09/190_GGZO_All_compressed-1.pdf#page=742
https://www.societamessinesedistoriapatria.it/archivio/96/KHVALKOV.pdf
https://www.societamessinesedistoriapatria.it/archivio/96/KHVALKOV.pdf
https://web.archive.org/web/20090602203657/http://www.vostlit.info/Texts/rus9/Barbaro/frametext.htm
http://elbib.nbchr.ru/lib_files/0/kkpb_0_0000030.pdf
https://web.archive.org/web/20210127231747/https://roskav.ru/populyarno/torgovlya-nevolnitsami-na-chernomorskom-poberezhe-severo-zapadnogo-kavkaza-v-zhivopisnyh-i-pismennyh-istochnikah-xix-v-2/
Tarix : 9 noyabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
