Broaden-and-Build theory ("Genişləndirmə və Qurma nəzəriyyəsi") pozitiv emosiyaların insan həyatına təsirini izah edən nəzəriyyə. Bu nəzəriyyə amerikalı psixoloq Barbara Fredrickson tərəfindən təqdim edilib və əsasən insan psixologiyasının pozitiv emosiyalarla necə inkişaf etdiyini araşdırır. Pozitiv emosiyaların əsas prinsipləri Genişləndirici təsir: Pozitiv emosiyalar (sevinc, ümid, maraq, minnətdarlıq və s.) insanın düşüncəsini və fəaliyyətlərini genişləndirir. Məsələn, sevinc və maraq insanın yeni şeyləri öyrənməsinə və yeni təcrübələrə açıq olmasına kömək edir. Qurucu təsir: Pozitiv emosiyalar insanın uzunmüddətli resurslarını qurur. Bu resurslar həm fiziki, həm sosial, həm də psixoloji ola bilər. Fiziki: İdman etməkdən zövq almaq sağlamlığa yaxşı təsir edir, dözümlülüyü artırır. Sosial: Minnətdarlıq göstərmək sosial əlaqələri gücləndirir. Psixoloji: Ümid və optimizm insana stresslə mübarizədə kömək edir. Spiral təsiri: Pozitiv emosiyalar daha çox resurs yaratdığı üçün gələcəkdə bu emosiyaların yenidən təcrübə edilmə ehtimalı artır. Bu, pozitiv bir dövr yaradır. Nəzəriyyənin praktik tətbiqləri Stres idarəsi: Pozitiv emosiyalar stresin təsirlərini azaldır və daha çox möhkəmlik təmin edir. Yaradıcı düşüncə: İnsanlar pozitiv emosiyalar içində olarkən daha yaradıcı və məhsuldar olur. Əlaqələrin inkişafı: Pozitiv emosiyalar sosial əlaqələri gücləndirir və konfliktləri həll etməyi asanlaşdırır. Bu nəzəriyyə pozitiv psixologiyanın əsas nəzəriyyələrindən biridir və insanlar üçün daha sağlam və məmnun bir həyat tərzi qurmaqda vacibdir. Broaden-and-Build Theory (Genişləndirmə və Qurma Nəzəriyyəsi) pozitiv emosiyaların insan həyatına və inkişafına necə təsir etdiyini daha dərin izah edən bir konsepsiyadır. Bu nəzəriyyənin bir neçə başqa aspektini də izah edək: 1. Duyğuların zehni və fiziki genişlənməsi Mənfi emosiyalar (qorxu, qəzəb, kədər) bizi konkret bir problemin həllinə fokuslanmağa yönəldir. Bu, yaşamaq üçün vacibdir, çünki bizi təhlükələrdən qoruyur. Pozitiv emosiyalar isə zehni sərhədləri genişləndirir. İnsan yeni ideyaları daha asan qəbul edir, fərqli perspektivləri görür və yaradıcı yanaşmalar inkişaf etdirir. Məsələn, uşaqlar oyun oynayarkən (sevinc və maraq hissi ilə) sosial bacarıqlar, əməkdaşlıq və problemlərin həll edilməsi kimi resurslar qururlar. 2. Mənfi emosiyaların təsirlərini azaltmaq Pozitiv emosiyalar mənfi emosiyaların yaratdığı stres və gərginliyi azalda bilər. Məsələn, qorxu və ya əsəb hissindən sonra yaşanan rahatlama (sevinc və ya gülüş) balansı bərpa edir. 3. Fiziki sağlamlıqla əlaqəsi Pozitiv emosiyalar ürək-damar sağlamlığını yaxşılaşdırır, immunitet sistemini gücləndirir, hətta ömrü uzadır. Tədqiqatlar göstərir ki, müsbət düşüncə tərzinə malik insanlar xəstəliklərdən daha tez sağalır və ümumən daha sağlam olur. 4. Yaddaş və düşüncə prosesi Pozitiv emosiyalar yaddaşın daha yaxşı işləməsinə və uzunmüddətli xatirələrin qurulmasına kömək edir. Həmçinin, insanlar pozitiv emosiyalarla daha kompleks problemləri həll etmək qabiliyyəti nümayiş etdirirlər. 5. Təcrübələrin yığılıb formalaşdırılması Fredrickson iddia edir ki, pozitiv emosiyalar həyat boyu toplandıqda, şəxsiyyətin daha da güclənməsinə səbəb olur. Məsələn, müntəzəm olaraq minnətdarlıq hiss etmək insanın həyata qarşı optimist və möhkəm qalmasını təmin edir. 6. Sosial resursların artması Gülümsəmək, mehribanlıq göstərmək və minnətdarlıq ifadə etmək insanların sosial dairəsini genişləndirir. Güclü sosial dəstək şəbəkəsi isə uzunmüddətli həyatda daha yaxşı rifahla əlaqəlidir.
https://positivepsychology.com/broaden-build-theory/
https://www.verywellmind.com/broaden-and-build-theory-4845903
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3122271/
https://psu.pb.unizin.org/psych425/chapter/broden-and-build-theory-of-positive-emotions/
https://www.mindtools.com/ah0omj7/broaden-and-build-theory
Tarix : 11 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
