Friedrich Wilhelm Bessel (1784–1846) - Alman astronomu, riyaziyyatçısı və geodeziyaçısı olub, astronomik müşahidələr, orbitlərin hesablanması və xüsusi funksiyalar sahələrində mühüm töhfələr vermişdir. O, ilk dəfə bir ulduza qədər məsafəni dəqiq hesablayan alim kimi tanınır. Erkən həyatı və təhsili Friedrich Bessel 22 iyul 1784-cü ildə Almaniyanın Minden şəhərində doğulmuşdur. O, rəsmi ali təhsil almamış, lakin riyaziyyat və astronomiyaya böyük maraq göstərmişdir. 1804-cü ildə o, Halleyin kometasının orbitini dəqiqliklə hesablayaraq məşhur olmuşdur. 1809-cu ildə Königsberg Rəsədxanasının (Prussiya) direktoru təyin olunmuş və burada elmi tədqiqatlarını davam etdirmişdir. Elmi nailiyyətləri Bessel əsasən astronomiya və riyaziyyat sahələrində mühüm tədqiqatlar aparmışdır. Onun əsas nailiyyətləri bunlardır: 61 Cygni Ulduzuna qədər məsafənin hesablanması – 1838-ci ildə ilk dəfə paralaks metodu ilə bir ulduza qədər məsafəni dəqiq hesablamışdır. Bu, günəş sistemindən kənar məsafələrin ölçülməsi üçün mühüm addım olmuşdur. Bessel funksiyaları – O, riyazi analizdə diferensial tənliklərin həlli zamanı xüsusi funksiyalar kəşf etmişdir. Bu funksiyalar müasir fizika, mühəndislik və siqnal emalı sahələrində geniş istifadə olunur. Geodeziya və yer ölçmələri – Bessel yer kürəsinin formasını və ölçülərini daha dəqiq hesablayan ilk alimlərdən biri olmuşdur. Ulduz dinamikası – O, ulduzların hərəkət trayektoriyalarını və onların çəkisi səbəbindən meydana çıxan kiçik dəyişiklikləri araşdırmışdır. Bu işlər astronomiya və riyazi fizikanın inkişafına böyük töhfə vermişdir. Mükafatları və tanınma Bessel öz dövründə yüksək nüfuz qazanmış və bir çox elmi cəmiyyətlərin üzvü olmuşdur. O, aşağıdakı mükafatlara layiq görülmüşdür: Copley medalı kral cəmiyyətinin ən nüfuzlu mükafatı. Berlin elmlər akademiyasının üzvü Kral astronomiya cəmiyyətinin fəxri üzvü Son illəri və irsi Friedrich Bessel 17 mart 1846-cı ildə vəfat etmişdir. Onun adı astronomiyada, riyaziyyatda və geodeziyada fundamental işlərə imza atan alimlər arasında yer alır. Bessel funksiyaları və onun ulduz paralaksı tədqiqatları müasir elm üçün hələ də əhəmiyyətlidir.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Wilhelm_Bessel
https://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Wilhelm_Bessel
https://www.britannica.com/biography/Friedrich-Wilhelm-Bessel
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Bessel/
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Bessel/
https://www.amnh.org/learn-teach/curriculum-collections/cosmic-horizons-book/friedrich-bessel-sirius-b
https://www.britannica.com/summary/Friedrich-Wilhelm-Bessel
Tarix : 11 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
