Friedrich Hirzebruch (1927–2012) — Alman riyaziyyatçısı, xüsusilə topologiya, differensial həndəsə və algebraik geometriya sahələrindəki mühüm töhfələri ilə tanınır. Onun işləri riyaziyyatın müxtəlif sahələrində dərin izlər buraxmış və çoxsaylı nəzəriyyələrin inkişafına səbəb olmuşdur. Hirzebruch həmçinin topoloji invariantlar və sikl nəzəriyyəsi sahələrindəki araşdırmaları ilə geniş məşhurdur. Erkən həyatı və təhsili Friedrich Hirzebruch 1927-ci ildə Almaniyanın Hamburg şəhərində doğulmuşdur. Gənc yaşlarından riyaziyyata olan marağını kəşf etmiş və Hamburg Universiteti və Berlindəki Humbold Universiteti kimi prestijli təhsil müəssisələrində riyaziyyat təhsili almışdır. 1950-ci illərin sonunda və 1960-cı illərin əvvəllərində o, topologiya və algebraik geometriya sahələrindəki işləri ilə riyaziyyat dünyasında tanınmağa başlamışdır. Ən məşhur işləri və nəzəriyyələri Hirzebruchun ən tanınmış işləri topoloji invariantlar və sikl nəzəriyyəsi ilə əlaqədardır. Onun Hirzebruch sikli və Hirzebruch–Riemann–Roch teoremi kimi nəzəriyyələri müasir topologiya və algebraik geometriya sahələrindəki əsas daşlardan biridir. Hirzebruch sikli: Bu, algebrik cəbri strukturların və diferensial geometriyanın əlaqələrini təhlil edən bir alətdir. Bu sikl, daha sonra topoloji invariantlar anlayışının inkişafında mühüm rol oynamışdır. Hirzebruch–Riemann–Roch teoremi: Bu teorem, algebraik həndəsə və topologiya arasında əlaqə qurur və çoxsaylı riyazi sahələrdə tətbiq olunur. Teorem, həmçinin algebrik həndəsənin funksiyalarının topoloji xarakteristikalarını başa düşmək üçün mühüm bir alət olmuşdur. Topologiya və geometriya sahəsindəki təsiri Hirzebruchun işləri, topologiya, differensial həndəsə və algebraik geometriya sahələrində dərin izlər buraxmışdır. O, həmçinin K-teoriyasının inkişafına mühüm töhfələr vermiş və bu sahəni daha da irəlilətmişdir. K-teoriyası və topoloji invariantlar anlayışları, sonrakı riyaziyyatçıların algebrik və topoloji strukturları başa düşmək üçün istifadə etdiyi əsas vasitələrdən biri olmuşdur. Hirzebruchun riyaziyyat sahəsindəki tədqiqatları həmçinin minimal səthlər, Feynman qrafikləri və quantum topologiya sahələrinə təsir etmişdir. Onun təklif etdiyi nəzəriyyələr, müasir fizika və nəzəri riyaziyyatın inkişafında mühüm yer tutmuşdur. Tədris və akademik fəaliyyət Friedrich Hirzebruch, həmçinin uzun illər Münhen Universiteti'ndə professor olaraq fəaliyyət göstərmiş və burada çoxsaylı riyaziyyatçıları təlimatlandırmışdır. O, müasir riyaziyyatın inkişafına çoxsaylı gənc alimləri istiqamətləndirərək böyük töhfələr vermişdir. Hirzebruch həmçinin bir sıra riyazi jurnallarda redaktor olaraq fəaliyyət göstərmiş və riyaziyyat dünyasında akademik əlaqələri gücləndirmişdir. Təsiri və yadigarı Hirzebruchun işləri, müasir topologiya, algebraik geometriya və differensial həndəsə sahələrində əsaslı təməl təşkil etmişdir. Onun təqdim etdiyi nəzəriyyələr və metodlar, riyaziyyatçılar tərəfindən geniş istifadə olunur və bu gün də tətbiq olunmaqdadır. 2012-ci ildə vəfat edən Friedrich Hirzebruch, riyaziyyat dünyasında dərin izlər buraxmış, topologiyanın və geometriyanın inkişafına böyük töhfələr vermiş bir alim olaraq xatırlanır. Onun işləri, həm nəzəri, həm də tətbiqi sahələrdə riyaziyyatın inkişafına davamlı təsir göstərir.
https://de.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Hirzebruch
https://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Hirzebruch
https://www.mpim-bonn.mpg.de/de/node/100
https://euromathsoc.org/presidents/friedrich-hirzebruch-(1927-2012)-1
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Hirzebruch/
https://www.leopoldina.org/fileadmin/redaktion/Mitglieder/CV_Hirzebruch_Friedrich_D.pdf
https://hirzebruch.mpim-bonn.mpg.de/
Tarix : 11 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
