Friedrich Hayek - Avstriya-Böyük Britaniya iqtisadçısı və filosofudur, klassik liberalizmi müdafiə etməsi və kompleks sistemlər nəzəriyyəsinin öyrənilməsinə verdiyi töhfələrlə geniş tanınır. O, 1974-cü ildə Pul nəzəriyyəsi və iqtisadi dalğalanmalar, həmçinin iqtisadi və institusional hadisələrin qarşılıqlı əlaqəsi üzrə apardığı tədqiqatlara görə İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı almışdır. Erkən həyat və təhsil Hayek, Avstriyanın Vyana şəhərində güclü akademik ənənəyə malik bir ailədə anadan olmuşdur. O, erkən təhsilini Vyanada almış, əvvəlcə hüquq sahəsinə maraq göstərmiş, sonra isə iqtisadiyyat sahəsinə yönəlmişdir. Burada, Ludwig von Mises kimi önəmli iqtisadçıların işlərindən təsirlənmişdir. Hayek 1921-ci ildə Vyana Universitetində hüquq üzrə doktorluq dərəcəsini almış və Misesin rəhbərliyi altında iqtisadiyyat sahəsində tədqiqatlar aparmağa davam etmişdir. Tədqiqatlar və töhfələr Hayekin iqtisadiyyat üzrə tədqiqatları geniş bir mövzu dairəsini əhatə etmişdir, lakin o, ən çox iqtisadi proseslərdə biliklərin roluna dair nəzəriyyələri ilə tanınır. O, iqtisadi koordinasiya və resursların səmərəli bölüşdürülməsinin mərkəzi planlaşdırma deyil, fərdlərin yayılmış biliklərinə əsaslandığını irəli sürmüşdür. Hayekə görə, bazarlar, fərdlərin yerli bilikləri ilə hərəkət edərək, heç bir mərkəzi hakimiyyətin edə bilməyəcəyi qədər mürəkkəb fəaliyyətləri koordinasiya edə bilir. Onun əsas töhfələrindən biri işgüzar dövr nəzəriyyəsində olmuşdur. O, iqtisadiyyatda olan dalğalanmaların çox vaxt dövlət müdaxilələrinin nəticəsi olduğunu, xüsusilə də mərkəzi bankların faiz dərəcələrini manipulyasiya etməsinin təklif və tələbin təbii tarazlığını pozduğunu irəli sürmüşdür. Hayek, iqtisadi sabitliyi qorumaq üçün sağlam maliyyə siyasətinin vacibliyini vurğulamışdır. Hayek həmçinin sosializm və mərkəzi planlaşdırma ilə bağlı tənqidləri ilə tanınır. O, sosializmin dövlətin əlində iqtisadi gücün cəmləşməsi ilə nəticələnəcəyini, bunun da tiranlığa və səmərəsizliyə səbəb olacağını iddia etmişdir. Onun 1944-cü ildə nəşr olunan "İrəli gedən Yolu" (The Road to Serfdom) adlı kitabı, fərdi azadlıqların və sərbəst bazarların müdafiəsi olmuş və mərkəzi nəzarətin təhlükələri barədə xəbərdarlıq etmişdir. Hayekin işlərinin digər bir sahəsi sosial elmlərin fəlsəfəsi olub. O, "öz-özünə təşkilat" anlayışının inkişafına mühüm töhfələr vermişdir, bu anlayışa görə mürəkkəb sosial sistemlər fərdlərin qarşılıqlı əlaqələri nəticəsində təbii olaraq yaranır, mərkəzi idarəetmə olmadan. Bu anlayış iqtisadiyyat, siyasi elmlər və sosialogiya sahələrində dərin təsir göstərmişdir. Son həyat və irsi Hayek son illərində Böyük Britaniyanın iqtisadiyyat və siyasət sahəsində önəmli bir fiqur olmuşdur. O, Londonda İqtisadiyyat Məktəbində və Çikaqo Universitetində dərs demiş, sərbəst bazar iqtisadiyyatının inkişafına təsir etməyə davam etmişdir. Eyni zamanda, o, Mont Pelerin Cəmiyyətinin qurulmasında əsas rol oynamışdır, bu təşkilat sərbəst bazar və klassik liberalizmi təbliğ edən iqtisadçılar və alimlərdən ibarət beynəlxalq bir təşkilatdır. Friedrich Hayekin işləri iqtisadiyyat, siyasi fəlsəfə və sosial elmlər sahələrində uzun müddətli təsirə malikdir. Fərdi azadlıqların, sərbəst bazarların və məhdud dövlətin müdafiəsi, müasir liberal düşüncənin əsasını təşkil edir. Onun ideyaları, de-regulyasiya, özəlləşdirmə və dövlət müdaxiləsinin iqtisadiyyatda azaldılması kimi siyasi hərəkatlara təsir göstərmişdir.
https://www.econlib.org/library/Enc/bios/Hayek.html
https://www.britannica.com/money/F-A-Hayek
https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/1974/hayek/facts/
https://www.investopedia.com/terms/f/friedrich-hayek.asp
https://oll.libertyfund.org/pages/friedrich-hayek-birthday-biography-may-1899
https://sticerd.lse.ac.uk/_new/programmes/hayek/about.asp
https://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Hayek
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
