Freesia - Iridaceae fəsiləsinə aid olan çoxillik otlu çiçəkli bitkilər cinsidir. Tarix İlk dəfə 1866-cı ildə Christian Friedrich Ecklon (1886) tərəfindən cins kimi təsvir edilmiş və alman botaniki və həkim Friedrich Freese (1795–1876) şərəfinə adlandırılmışdır. Bu cins Cənubi Afrikanın şərq hissəsinə, Keniyadan Cənubi Afrikaya qədər yayılmışdır və əksər növlər Keyp əyalətlərində tapılır. Əvvəllər Anomatheca cinsinə aid edilən növlər indi Freesia cinsinə daxil edilmişdir. Ümumiyyətlə "freesias" kimi tanınan, ətirli leysənəkşəkilli çiçəkləri olan bitkilər, bir neçə Freesia növünün mədəni hibridləridir. Digər bəzi növlər də dekorativ bitki kimi yetişdirilir. Təsvir Bu bitkilər 1–2,5 sm diametrli konusvari soğanaqlardan böyüyən otlu bitkilərdir. Soğanaqdan 10–30 sm uzunluğunda dar yarpaqlar və 10–40 sm hündürlüyündə bir neçə yarpaq və altı ləçəkli çiçəkləri olan bir tərəfli sünbül daşıyan az budaqlanmış gövdə çıxır. Bir çox növün ətirli, dar leysənəkşəkilli çiçəkləri var, baxmayaraq ki, əvvəllər Anomatheca cinsinə aid edilən F. laxa kimi növlərin düz çiçəkləri var. Freesialar bəzi Lepidoptera növlərinin sürfələri üçün qida bitkisi kimi istifadə olunur, o cümlədən böyük sarı altqanadlılar. Sistematika Cins, Alman həkimi Friedrich Heinrich Theodor Freese (1795–1876) şərəfinə adlandırılmışdır. Növlər Freesia andersoniae L.Bolus – Cape Provinces, Free State Freesia caryophyllacea (Burm.f.) N.E.Br. (sin. F. elimensis L.Bolus, F. parva N.E.Br., F. xanthospila (DC.) Klatt) – Heuningrug region, Cape Provinces Freesia corymbosa (Burm.f.) N.E.Br. (sin. F. armstrongii W.Watson, F. brevis N.E.Br., F. aurea Hend., F. odorata (G.Lodd. ex Bosse) Eckl. ex Klatt) – Cape Provinces Freesia fergusoniae L.Bolus – Cape Provinces Freesia fucata J.C.Manning & Goldblatt – Hoeks River Valley, Cape Provinces Freesia grandiflora (Baker) Klatt – Zaire, Tanzaniya, Malavi, Mozambik, Zambiya, Zimbabve, Esvatini, Cənubi Afrika şimal-şərqi Freesia laxa (Thunb.) Goldblatt & J.C.Manning (sin. F. cruenta (Lindl.) Klatt) – Ruanda və Keniya, Cape Provinces-ə qədər; Madeirada, Mauritus, Reyunion, Avstraliya, Florida və Argentinada təbii olaraq yetişir Yetişdirilmə və İstifadələr Hortikultura və çiçəklikdə "freesia" adlanan bitkilər, 19-cu əsrdə Freesia refracta və Freesia leichtlinii arasındakı çarpazlaşmalardan alınmışdır. Bu növlərdən və Freesia corymbosanın çəhrayı və sarı çiçəkli formalarından çoxsaylı kultivarlar yetişdirilmişdir. Müasir tetraploid kultivarların çiçəkləri ağdan sarıya, çəhrayı, qırmızı və mavi-maviyə qədər dəyişir. Onlar əsasən Hollandiyada 80-dən çox fermer tərəfindən peşəkar şəkildə yetişdirilir. Freesiyalar toxumdan asanlıqla çoxaldıla bilər. Xüsusi və xoş ətrinə görə, əl kremlərində, şampunlarda, şamlar və s. istifadə olunur; lakin çiçəkləri əsasən toy buketlərində istifadə olunur.
https://www.longfield-gardens.com/article/all-about-freesia/?srsltid=AfmBOopsm9m5t5K_U-yvxIrNSXGO9_CWZ-CdBS_6-L_00AMemfVQE1K2
https://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/index.php/freesia
https://www.britannica.com/plant/freesia
https://www.farmergracy.co.uk/products/freesia-single-mixed-colours-bulbs-uk
https://plants.ces.ncsu.edu/plants/freesia/
https://www.edenbrothers.com/collections/freesia-bulbs?srsltid=AfmBOor_dOqpPZou7VsOV0GEbxlRTXzFNux1sVzC5j_fFb9HKKYqedGA
https://www.rhs.org.uk/plants/freesia/growing-guide
Tarix : 10 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
