Frederik Klements - Amerikalı botanik və ekoloqdur. 16 sentyabr 1874-cü ildə anadan olub və 26 iyul 1945-ci ildə vəfat edib. O, bitki ekologiyasının banilərindən biri kimi tanınır və “bitki ardıcıllığı” (succession) nəzəriyyəsini inkişaf etdirib. Klementsə görə, bitki icmaları zamanla sabit bir “klimaks icması”na doğru inkişaf edir və bu proses təbiətdəki orqanizmlər kimi bütöv bir sistem kimi işləyir. Onun ideyaları 20-ci əsrdə ekologiyanın əsasını qoyub, baxmayaraq ki, sonradan bəzi tənqidlərə məruz qalıb. Erkən həyat və təhsil Frederik Edvard Klements 16 sentyabr 1874-cü ildə ABŞ-ın Nebraska ştatının Linkoln şəhərində anadan olub. Atası Klarens Klements fotoqraf, anası Şarlotta Ridnour Klements evdar qadın idi. Gəncliyində Nebraska çöllərində təbiəti kəşf edib və bitkilərə maraq göstərib. Nebraska Universitetində təhsil alıb, 1894-cü ildə bakalavr, 1896-cı ildə magistr dərəcəsi alıb. 1898-ci ildə Çarlz Bessi rəhbərliyi ilə botanika üzrə doktorluq dərəcəsi qazanıb, burada bitki fiziologiyası və ekologiyasına fokuslanıb. Karyera Klements 1898-ci ildə Nebraska Universitetində müəllimliklə başlayıb və 1907-ci ildə Minnesotaya keçib. “Plant Succession” (1916) kitabı ilə bitki ardıcıllığını sistemləşdirib: bitki icmaları pozulmuş ərazidə pioner növlərdən başlayaraq mürəkkəb, sabit bir klimaks vəziyyətinə qədər inkişaf edir. Bu nəzəriyyədə o, icmanı “superorqanizm” kimi təsvir edib, yəni bütün növlər bir-biri ilə sıx bağlıdır və birgə təkamül edir. 1917-ci ildə Karnegi İnstitutunun Alp Laboratoriyasında işləyib və burada yüksək dağ ekosistemlərini öyrənib. Həyat yoldaşı Edit Şvarts Klements ilə birlikdə ABŞ-ın qərb və orta ştatlarında geniş sahə tədqiqatları aparıb. 1930-cu illərdə onun “klimaks” anlayışı Henri Qlison kimi ekoloqlar tərəfindən tənqid olunub—Qlison icmaların daha dinamik və fərdi olduğunu müdafiə edib. Buna baxmayaraq, Klementsin işi ekoloji tədqiqatların kəmiyyət metodlarına keçidini sürətləndirib. Şəxsi həyat və miras Klements 1899-cu ildə Edit Şvarts ilə evlənib, o da botanik idi və onların övladı olmayıb. Birlikdə səhra ekspedisiyalarında çalışıb, tez-tez çöllərdə düşərgə qurublar. Sakit və detallara diqqətli şəxsiyyəti ilə tanınıb, musiqi və şeirə maraq göstərib. Onun mirası bitki ardıcıllığı nəzəriyyəsidir—bu, meşələrin bərpası və ekosistemlərin anlaşılmasında əsas rol oynayıb. Tənqidlərə rəğmən, Klementsin “superorqanizm” fikri ekoloji harmoniya anlayışına ilham verib. 1945-ci ildə Santa Barbarada (Kaliforniya) vəfat edib.
https://www.britannica.com/biography/Frederic-Edward-Clements
https://www.esa.org/wp-content/uploads/sites/94/2022/02/Clements_FE.pdf
https://esajournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1890/0012-9623-90.1.43
https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1000&context=unsmaffil
https://historyofinformation.com/detail.php?id=1831
https://people.wku.edu/charles.smith/chronob/CLEM1874.htm
https://en.wikipedia.org/wiki/Frederic_Clements
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
