Franz Ulrich Theodor Aepinus (1724–1802) - Alman mənşəli rus fiziki və astronom. O, elektrik, maqnetizm və optika sahəsində mühüm tədqiqatlar aparmışdır. Aepinus elektrik və maqnetizmi vahid elmi nəzəriyyədə birləşdirməyə çalışan ilk alimlərdən biri kimi tanınır. Onun ən mühüm əsəri "Tentamen Theoriae Electricitatis et Magnetismi" (Elektrik və maqnetizmin nəzəriyyəsinə dair cəhd) adlı kitabıdır ki, bu əsər sahənin inkişafında əsas rol oynamışdır. Erkən həyat və təhsil Franz Aepinus 1724-cü ildə Almaniyanın Rostock şəhərində anadan olmuşdur. O, Rostock Universitetində təhsil almış və ilk dövrlərdə astronomiya ilə maraqlanmışdır. Daha sonra Sankt-Peterburq Elmlər Akademiyasına dəvət olunaraq Rusiya İmperiyasının elmi inkişafına mühüm töhfələr vermişdir. Elmi töhfələri Elektrik və maqnetizm nəzəriyyəsi Aepinus elektrik və maqnetizmin oxşar prinsiplərlə idarə olunduğunu irəli sürən ilk alimlərdən biri idi. O, elektrik yükünün və maqnit qütblərinin cisimlərdə necə paylandığını öyrənmişdir. Onun 1759-cu ildə yazdığı "Tentamen Theoriae Electricitatis et Magnetismi" adlı kitabı bu sahədə ilk riyazi əsaslı nəzəriyyələrdən biri hesab edilir. Elektrik keçiriciliyi və dielektriklər O, elektrik keçiricilərinin və izolyatorların (dielektriklərin) xüsusiyyətlərini araşdırmışdır. Elektrik cisimlərinin polyarizasiya olunmasını və induksiya effektlərini izah etmişdir. Piroelektrik hadisələr Aepinus bəzi kristalların temperatur dəyişikliyi nəticəsində elektrik yüklənməsi fenomenini (piroelektrikliyi) tədqiq etmişdir. Bu sahədəki tədqiqatları müasir materialşünaslıq və bərk cisim fizikası üçün mühüm baza təşkil etmişdir. Elektrik maşınlarının təkmilləşdirilməsi O, Leyden bankasının (ilk kondensatorlardan biri) iş prinsipini təkmilləşdirmiş və onun daha effektiv işləməsini təmin edən təcrübələr aparmışdır. Onun elektrik maşınları üzərindəki tədqiqatları elektrik enerjisinin daha yaxşı idarə olunmasına yol açmışdır. Son illəri və elmi irsi Franz Aepinus 1802-ci ildə vəfat etmişdir. Onun tədqiqatları müasir elektromaqnetizmin əsaslarını formalaşdıran Michael Faraday və James Clerk Maxwell kimi alimlərə ilham vermişdir. Aepinus kondensatoru onun adına verilmiş cihazlardan biridir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Franz_Aepinus
https://www.lindahall.org/about/news/scientist-of-the-day/franz-aepinus/
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Aepinus/
https://www.wikidata.org/wiki/Q61224
https://www.encyclopedia.com/science/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/franz-ulrich-theodosius-aepinus
https://www.wikidata.org/wiki/Q96339
https://pantheon.world/profile/person/Franz_Aepinus
Tarix : 4 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
